Komunikat Polskiego Związku Eksploratorów w związku ze stanowiskiem Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich zatytułowanym „Kary za nielegalne poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków”, opublikowanym na stronie internetowej SNAP.

Polski Związek Eksploratorów jest zaskoczony i zaniepokojony stanowiskiem opublikowanym przez Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich w świetle deklaracji, które padły z ust przedstawicieli SNAP-u podczas spotkania w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dniu 11 maja. Tezy zawarte we wspomnianym stanowisku nie są do zaakceptowania przez członków Polskiego Związku Eksploratorów. Kategorycznie odcinamy się od takiego powierzchownego podejścia do nowelizacji Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która weszła w życie 1 stycznia 2018 r.

Publikacja takiego stanowiska w świetle wypowiedzi przedstawicieli SNAP-u na wspomnianym spotkaniu w MKiDN stawia pod dużym znakiem zapytania dalsze rozmowy i wspólne prace nad taką zmianą prawa, które będzie kompromisem zaakceptowanym przez obie strony i będzie dobrze służyło dziedzictwu narodowemu oraz dziedzictwu archeologicznemu.

Sygnały, które popłynęły ze strony SNAP po spotkaniu w dniu 11 maja, wskazywały na to, że Stowarzyszenie to - podobnie jak PZE - chce wyeliminować realne zagrożenia związane z pracą poszukiwaczy i archeologów. Spotkanie w MKiDN było pierwszym krokiem do stworzenia jasnych reguł postępowania, tak aby pasja eksploracji mogła się rozwijać i na partnerskich zasadach współpracować ze środowiskiem archeologów. PZE głęboko wierzy, że to jest możliwe.

Niestety, opublikowane stanowisko SNAP-u świadczy, że ta organizacja nie traktuje środowiska poszukiwaczy i ich reprezentanta (PZE) jako partnera do rozmów. PZE nigdy nie zgodzi się na takie podejście do naszego środowiska.

Stanowisko SNAP-u nie gwarantuje również, że będą usuwane zagrożenia dla dziedzictwa narodowego i archeologicznego. Taka postawa archeologów skupionych w SNAP spowoduje skutek odwrotny: duża liczba osób chcących współpracować z archeologiami i chcących działać legalnie „zejdzie do podziemia”, co może zrodzić potencjalne zagrożenie zaprzepaszczenia szansy odnalezienia wielu ważnych zabytków archeologicznych. Dowodem na to jest już fakt, że ilość zgłoszeń zabytków archeologicznych drastycznie spadła. I za te wszelkie działania moralną odpowiedzialność ponosi SNAP.

Zawarte zaś stwierdzenie, cytujemy „Niewątpliwie najbardziej zauważalnymi tendencjami jest zanik handlu zabytkami archeologicznymi w Internecie i zanik prezentowania swoich „znalezisk” przez tzw. poszukiwaczy skarbów na stronach internetowych, przede wszystkim na Facebooku”, świadczy niezbicie o braku wiedzy ze strony autorów tegoż stanowiska.

Podobnie zdanie, cytujemy „Co najbardziej nas cieszy, to zauważalne zwiększanie się liczby wydawanych przez konserwatorów pozwoleń na poszukiwania”, wyraźnie wskazuje, że SNAP nie dokonał żadnej analizy, jakie to są pozwolenia i czego one dotyczą. Autorzy stanowiska nie przyjmują też do wiadomości, że te pozwolenia, na które się powołują, to promil w skali zjawiska jakim jest ruch eksploracyjny w Polsce.

Stanowisko SNAP dowodzi, jak krótkowzroczni są autorzy tego dokumentu, skoro „zamiecenie problemu pod dywan” uważają oni za rozwiązanie problemu.

PZE stoi na stanowisku, że regulacje prawne muszą być kompleksowe i dotyczyć nie tylko jednej, wspomnianej wyżej ustawy. Jako PZE uważamy, że należy wypracować takie podstawy prawne, które pozwolą włączyć środowisko poszukiwaczy – jako pełnoprawny podmiot – do współpracy ze wszystkimi instytucjami państwowymi i samorządowymi. Nadrzędnym naszym celem jest wypracowanie takich przepisów prawa, które sprawią, że eksploratorzy staną się ważną częścią systemu ochrony zabytków.

Polski Związek Eksploratorów deklaruje chęć dalszych prac nad kompleksową zmianą wspomnianych przepisów. Z tego względu PZE będzie również wnioskował do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o zaproszenie bardziej reprezentatywnej, dla środowiska archeologów, grupy delegatów na kolejne spotkania dotyczące zmiany przepisów prawa.

Zarząd
Polskiego Związku Eksploratorów

Bardzo dobry komentarz - niech zobaczą, że jest ktoś, kto reaguje na tę ich autopromocję.

Konstatując te rozważania, aby poszukiwania za­bytków miały w ogóle jakiś sens, ustawodawca powi­nien określić i doprecyzować powyżej sygnalizowane zagadnienia oraz w formie załącznika do rozporzą­dzenia wymienić elementy, które zawiera dokumen­tacja poszukiwań zabytków. Trudno nie zgodzić się w tym miejscu z autorami komentarza do ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, którzy piszą: „Reasumując: należy jednoznacznie stwierdzić, iż omawiane rozporządzenie bez szczególnego uza­sadnienia nierówno traktuje archeologów i poszuki­waczy, co w toku nowelizacji powinno ulec zmianie. Bez najmniejszej wątpliwości wszystkie osoby sta­rające się o pozwolenie na prowadzenie poszukiwań powinny składać dokładnie takie same dokumenty, jakie obowiązują przy badaniach archeologicznych, co, jak już wyżej udowodniono, znajduje swoje uza­sadnienie w praktyce”4. Jeśli pójść dalej tym tokiem rozumowania, to należy się zastanowić, czy poszu­kiwania ukrytych lub porzuconych zabytków rucho­mych, w tym zabytków archeologicznych, w ogóle powinny być wyodrębnioną w aktach prawnych czynnością i czy nie należałoby po prostu zamiast poszukiwań za każdym razem prowadzić badania archeologiczne.
Trzeba w tym miejscu wskazać na pewną sprzecz­ność, jaka wynika z treści przepisów u.o.z.o.z. oraz rozporządzenia. Z jednej strony ustawodawca określa, że badania archeologiczne prowadzić może jedynie magister archeologii z 12-miesięcznym doświadcze­niem (art. 37e ust. 1 u.o.z.o.z.), a z drugiej strony po­zwala na poszukiwania zabytków ruchomych, w tym archeologicznych, osobom bez specjalistyczne­go wykształcenia. Jednocześnie ustawa definiuje badania archeologiczne jako działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i za­bezpieczenie zabytku archeologicznego (art. 3 ust. 11 u.o.z.o.z.). W ocenie piszącego te słowa czynności polegające na odkryciu i rozpoznaniu zabytku arche­ologicznego ściśle wiążą się z poszukiwaniami tego zabytku.
Reasumując, trzeba ze smutkiem i ze zdziwie­niem stwierdzić, że zabytki archeologiczne, choć są własnością skarbu państwa (art. 35 ust. 1 u.o.z.o.z.), sprowadzone zostały do pośledniej kategorii. Usta­wodawca pozwolił, by mogły być przechowywane poza muzeami przez jednostki organizacyjne5 (par. 9 ust. 6 pkt 5 rozporządzenia), a ich poszukiwaniami (bez określonych standardów) zajmowali się ludzie nie posiadający specjalistycznego wykształcenia.