No proszę, właśnie się dowiedziałem, że to jedynie dzięki szczęściu moja testowa cewka nadawcza ma częstotliwość rezonansu bliską założonej (mniej niż 4% odchyłki, ale przecie to czysty przypadek) oraz co więcej, po wycentrowaniu wewnątrz cewki odbiorczej o odpowiedniej (oczywiście czysto przypadkowej) średnicy w głośniku jest cisza.

Niestety łatwość zrównoważenia cewek (z punktu widzenia wykrywacza), sugeruje, że czułość nie będzie za specjalna.

Dziękuję w tym momencie koledze IdeLowi za przedstawienie schematu Goldmastera, ponieważ dzięki temu udało się odtworzyć elektryczne parametry cewki, która w moim wykrywaczu prawdopodobnie musiała być identyczna.
Teraz interesuje mnie głównie konstrukcja mechaniczna oryginalnej cewki, a zwłaszcza wzajemne ułożenie kolejnych sekcji; podejrzewam jednak że Whites nie wyczarował tu nic specjalnego. Gdyby jednak ktoś miał namiary na wnętrze cewki typu "4B" chętnie rzucę okiem.

Zdarza się. Nie ma się co obrażać :8)

Częstotliwość rezonansowa zależy od parametrów LC obwodu cewki. Więc jeśli nie posiłkowałeś się mostkiem RLC to "trafienie" w częstotliwość oczekiwaną z dokładnością do 4% jest dziełem przypadku, ale wbrew pozorom nie zadziwiającym przypadkiem. Dlatego, że do tego trzeba (wystarczy) dobrać iloczyn L*C z dokładnością do 8%. Jak widać zależność nie jest zbyt wymagająca ;) Mimo wszystko, wzory empiryczne na indukcyjność cewek nie dają takiej dokładności a typowe kondensatory dostępne w handlu mają tolerancję 10-20%.
Licząc więc całkowitą ilość zwojów według dobrego wzoru empirycznego i lutując kondensatory według napisów na obudowach równie dobrze mógłbyś uzyskać błąd częstotliwości na poziomie 15-20% i to też byłoby zupełnie zrozumiałe. Szczęście się przydaje ;)
Jeśli chodzi o odczepy, to ich dobór w BARDZO szerokim zakresie wyzwoli generację :) Sztuka dobrania ich tak, aby oscylacja była optymalna energetycznie, co zapewne jeszcze przed Tobą.
Największy problem to zespół cewek odbiorczych, z których jedna powinna iść po obwodzie cewki nadawczej a druga (właściwa odbiorcza mała) wewnątrz. I tu już nie ma "zmiłuj się" - w bardzo precyzyjnie dobranych proporcjach uzwojeń. Na szczęście proces dobierania tej proporcji nie jest bardzo uciążliwy, choć może być dość czasochłonny. Wszystko zależy od potrzebnej precyzji.

Moja "testowa" cewka miała tak "duży" rozrzut tylko dlatego, że nawinąłem ją niechlujnie.
Kondensatory 1% i lepsze wcale nie są rzadkością, jak się skrupulatnie zbierało płyty od starych sprzętów pomiarowych to się ma nawet 0,5% a i pojedyncze sztuki o lepszej tolerancji się trafiają.

Co do samego nawijania i pomiarów, żaden mostek nie jest potrzebny i niestety jeszcze się takiego nie dorobiłem.
W sieci pełno jest fajnych kalkulatorów do obliczania indukcyjności, okrągłe cewki powietrzne są chyba najłatwiejsze do przeliczenia. Znając dokładnie średnicę drutu (dobrze znać też grubość emalii) i swój poziom umiejętności ręcznego nawijania (trzeba przyjąć różne poprawki) da się wszystko ładnie obliczyć; a przy starannym wykonaniu zbudowana cewka praktycznie będzie miała te same parametry co "na papierze". Mówię oczywiście o nawijaniu idealnie zwój przy zwoju, a nie byle jak.

Tym oto sposobem właśnie wykonałem cewkę odbiorczą, wzorując się na cewce z drugiego Coinmastera, bo lepszego wzoru nie mam :roll:
Cewka ma 85mm średnicy, nawinięta w czterech równych warstwach z odczepem pośrodku i bez trudu daje się zestroić na częstotliwość 5800-6200Hz przez dobór pojemności.

W celu pomiaru częstotliwości rezonansu użyłem trochę dziwnego sposobu - dowinąłem jeszcze drugą cewkę, paręnaście zwojów, połączyłem w szereg z gotową odbiorczą i wpiąłem tak powstałą konstrukcję w miejsce cewki nadawczej wykrywacza, te dodatkowe parę zwojów leżało sobie obok jako "antena" do sterowania tranzystora. Po stwierdzeniu że wszystko gra, cewkę odbiorczą zamoczyłem w szelaku, leży sobie teraz i czeka na wykonanie cewki nadawczej, nad którą jeszcze muszę pomyśleć, bo nie chciałbym zmaścić wykonania, prawdopodobnie powstanie najpierw prototyp w skali 1:1.

Czyli jak w końcu ta sonda jest zrobiona? Balans jest zrealizowany po stronie nadawczej, czy odbiorczej? Ze schematu to nie wynika a robi się i tak i tak...

http://www.patentgenius.com/image/4293816-2.html znalazł się patencik ze szczegółowym opisem sondy, trochę nowszej od "4B" - może "4DB"? W każdym razie z takiej mam zamiar budowę skopiować. W środku wygląda jak ta moja od drugiego Whitesa.
Z tego co udało mi się wyczytać, oryginalna sonda "4B" ma całkiem inną budowę, ale nowsze podobno pasują.

Zastanawiam się po co w takim układzie odczep na cewce odbiorczej (na schemacie) i czy przy budowie sondy typu 4DB jest potrzebny. Wydaje mi się, że śmiało można go pominąć, zresztą robiąc sekcję cewki od 6000/D żadnego odczepu nie widziałem, jedynie cewka (około 220-250 zwojów) i kondensator.
Na schemacie Whites 6000/D również jest jakiś odczep na cewce odbiorczej i nawet dodatkowe elementy do symetryzacji i balansu całości, aczkolwiek na schemacie musi być jakaś sonda starszego typu, bo w mojej nic takiego nie ma.

To jest moja wizja na chwilę obecną, zastanawiam się, czy zadziała.

[ img ]

Odczep jest tam tylko po to, żeby dało się zrealizować balans sprzężeniem pojemnościowym.

Uruchomiłem dziś tego czorta z zastępczymi cewkami, no i nie jest tak ładnie jakby się wydawało.

Cewkę nadawczą w pocie czoła obliczyłem dla uzyskania częstotliwości rzędu 6kHz nie dbając zbytnio o szczegóły, ponieważ połączona z nią w szereg odwrotnie cewka pomocnicza i tak powoduje, że nie potrafię dokładnie określić indukcyjności.
Zrezygnowałem z odczepu dla bazy, zamiast tego wpadłem na pomysł z zasilaniem jej z punktu między cewką główną a pomocniczą (to jest w razie czego do naprawienia przez dowinięcie paru zwojów na głównej cewce). Działa to na tyle, że oscylator się wzbudza, ale to koniec dobrych informacji. Wzbudza się na częstotliwości około 50kHz i dołączenie jakiegokolwiek kondensatora gasi z miejsca oscylacje.
Cewka odbiorcza się *teoretycznie* udała, zgodnie z wskazówkami wyczytanymi tu i tam nie pożałowałem jej zwojów i dzięki temu indukuje się spore napięcie, co także ułatwia równoważenie całości (lepiej widać niezrównoważenie).
Niestety odbiornik wydaje się głuchy jak pień, ale może to przez tą częstotliwość.
Ciekawe co zrobiłem źle ? %-)

Wykrywacz ten to prawdopodobnie coś z serii Coinmaster 2. Podobny do Coinmaster 2 TRDX (niemal identyczny), jak i do CM2 DX. Rodzina CM2 jest większa, więc pewnie to któryś z nich.

Z cewkami nie jest tak łatwo jakby się wydawało. Z klasycznym współczesnym "VLFem" ten wykrywacz nie ma zbyt wiele wspólnego. Sygnał o częstotliwości około 2,2kHz jest po prostu wzmacniany i obrabiany w torze odbiorczym i tyle. Duże przedmioty (np. wielkości młotka albo szpulki drutu miedzianego) powodują oprócz zachwiania balansu cewki także lekką zmianę częstotliwości generatora, co jest słyszalne - taka toporna dyskryminacja, ale na głębokościach przydatnych najwyżej złomiarzom grzebiącym w śmietniku.

Udało mi się to uruchomić na tyle, że coś wykrywa. Cewka nadawcza jako komplet ma indukcyjność około 40mH (tak, mH). Podjąłem wiele prób uruchomienia z mniejszą indukcyjnością ale nie powiodły się z jakiegoś powodu, prawdopodobnie takie układy LC nie spełniały warunku fazowego lub amplitudowego dla generatora.
To daje jakieś 300 zwojów drutu przy średnicy cewki nadawczej ok. 240mm, tak więc przed nawijaniem kolejnej niezbyt udanej konstrukcji poważnie się zastanowię.
Sama elektronika jest już w 100% wyremontowana i sprawna, żałuję że nie miałem możliwości skopiować cewki z którą ta elektronika działała jako-tako.

Jakiekolwiek działanie uzyskałem jedynie przy cewkach DD, konstrukcja cewek typu coplanar albo 4b - na skanie poniżej - w połączeniu z generatorem tego wykrywacza pozostaje dla mnie zagadką.

[ img ]

[ img ]

Moim zdaniem Twój rysunek podłączenia cewki nadawczej w poście z 15-go jest do bani. Uzwojenie nadawcze i kompensujące to jedno uzwojenie i nie można go rozdzielać. Odczep sprzężenia zwrotnego musi być w miejscu w którym napięcie będzie miało fazę zgodną z faza pobudzającą. Ty zrobiłeś jakąś alpejską konfiguracje tych uzwojeń i odczepów a na domiar złego wziąłeś sygnał sprzęgający z uzwojenia kompensacyjnego. Wcale się nie dziwię, że nie chce się wzbudzić albo wzbudza się w sposób niekontrolowany, bo sprzężenie to które powinno wyzwolić generację jest w tym układzie bardzo słabe. Weź schemat podstawowego układu generatora z dzieloną pojemnością, dokładnie się mu przyjrzyj, przeanalizuj i jeszcze raz przemyśl sprawę.
Sonda DD Ci działa, bo w niej nie popełniłeś tego błędu zapewne.
Uzwojenie nadawcze powinno mieć dużo mniej zwojów. Coś koło setki.

To raczej generator z dzieloną indukcyjnością, a nie pojemnością ;)

Kombinacja z uzwojeniem cewki pomocniczej nie była aż tak złym pomysłem. Problemem jest właśnie zbyt słabe sprzężenie, przez co generator nie chciał w ogóle pracować przy potrzebnej częstotliwości a za to chętnie pracował sobie na takiej, na jakiej mu się akurat podobało.

Dziś jeszcze wyszedł na jaw problem który również mógł pogłębiać ten efekt, ponieważ gałąź zasilania generatora miała problemy. Po naprawie i wymianie kondensatora 100µ w bezpośrednim sąsiedztwie tranzystora Q1 (nieakceptowalne tętnienia w rytm pracy nadajnika), osiągi sprzętu drastycznie wzrosły, teraz wreszcie monety wykrywa z kilku centymetrów, a nie wrzucone w środek cewki, na większe przedmioty zasięg zrobił się nienajgorszy, aczkolwiek co ciekawe - dobrze reaguje na żelaziwo i aluminium, a słabo na miedź/mosiądz.

Co do cewki DD to masz rację, łatwiej taką zrobić, ale trudniej uzyskać żądaną częstotliwość (nie da się wyliczyć łatwo indukcyjności), więc oszukiwałem wyginając cewkę i patrząc na oscyloskop.

W kwestii liczby zwojów cewki, czarno widzę zmniejszanie. Z jakiegoś powodu około 147nF to maksymalna pojemność jakiej mogłem użyć; dalsze zwiększanie najpierw drastycznie zmniejszało amplitudę drgań, po czym całkowicie blokowało generator. Być może winę za to ponosiło obniżone napięcie i cewki które były po kilka razy dowijane, chyba przetestuje to jeszcze raz. Obecnie cewka z którą wykrywacz pracuje na 2,18kHz ma 140 zwojów w sekcji kolektora i 170 w sekcji bazy.

W związku z niezbyt czułym odbiornikiem (10mV, dla porównania sprawdzałem Whites 6000 - 2mV i to na ustawieniu blisko minimum) chyba będę budował kopię oryginalnej sondy 4B, tej z 3-ma cewkami przesuniętymi względem siebie. Idę na geotechu pomarudzić, może ktoś rzuci jakąś informację, jak taka cewka była zbudowana. W końcu wykrywacz ma 40 lat, a schemat od lat krąży w sieci - ktoś musiał przez ten czas budować kopię.

Oczywiście z dzieloną indukcyjnością.
nadal uważam, że przekombinowałeś z konfiguracją uzwojeń i zupełnie nie wiedzieć czemu rozdzieliłeś uzwojenie kompensacyjne od głównego.
Pierwsze co powinieneś zrobić, to dobrać proporcje uzwojeń przy którym kompensacja jest bliska idealnej. Nie wiem jak to możliwe, że uzwojenie kompensacyjne ma więcej zwojów niż główne i masz kompensację :o Następnie tak proporcjonalnie zwiększyć liczbę zwojów, żeby uzyskać zamierzona indukcyjność.
Ponieważ jest to generator samowzbudny, do tego prymitywny, od parametrów każdego elementu w tym cewki w kolektorze będzie zależało, czy w ogóle dojdzie do wzbudzenia generacji. Oscylacje pojawiają się z powodu szumów we wzmacniaczu, który musi mieć odpowiednio duże wzmocnienie ZANIM generacja nastąpi. Wiele zależy od typu i parametrów użytego tranzystora. Jeśli tranzystor nie jest bardzo małej mocy, zmniejszenie lub usunięcie (zwarcie) opornika R2 powinno pomóc w uzyskaniu wzbudzenia.
Wszystko przy założeniu, że błędy elementarne nie zostały popełnione, np złe zasilanie :8)

Przecież tu nie ma żadnego uzwojenia kompensacyjnego, bo cewka DD go nie wymaga http://www.youtube.com/watch?v=atJXFkBqI1Y - filmik jeszcze sprzed ostatnich poprawek, taki wtedy był zasięg jak widać :8)
Uzwojenie "nadawcze" jest jedno (no, powiedzmy, bo dowijane parę razy i w rezultacie jak widać się rozłazi, teraz wygląda jeszcze gorzej a działa lepiej), z odczepami, z których jeden wypada trochę przed połową.
Przy mniejszej ilości zwojów dla bazy oscylacje miały mała amplitudę aż do zaniku włącznie, właśnie metodą prób i błędów wyszła mi cewka o takim położeniu odczepu.
Oprócz tego co widać na schemacie, jest jeszcze rezystor w obwodzie bazy, nie pamiętam teraz jaka wartość, chyba ok. 470R. Pewnie jakby go wywalić można byłoby odwinąć co nieco zwojów zachowując potrzebną do działania amplitudę, ale w oryginale był, więc nie będę zmieniał.

Zastanawiam się, dlaczego dali akurat taki generator. Przecież byle multiwibrator na 2 tranzystorach byłby chyba lepszy, może w tamtych czasach tranzystory za bardzo podbijały koszt ? To zapewne początek lat 70-tych, u nas w Polsce pewnie w tych czasach zbudowaliby to na germanowych :lol:

Przecież na schemacie masz rysunek koncentryka :roll:
Zaczynam się tym męczyć. Ile czasu można odpalać generator LC na jednym tranzystorze... Jakbyś wiedział o co chodzi, zamknąłbyś temat w najwyżej 2 godziny. Powiedzmy 3, wliczając w to szukanie szpulki z drutem. Powątpiewam w walory dydaktyczne tego przedsięwzięcia.

Na schemacie nie ma żadnego rysunku koncentryka, bo oryginalna sonda na pewno taka nie była. Chyba że chodzi o mój schemat, tam jest wcześniejsza wersja drucianych zamotów która działa kiepsko.

Patent na sondy koncentryczne Whitesa jest późniejszy niż konstrukcja wykrywacza, tak więc w grę wchodzą tylko sondy oznaczone "TR", "4B", "66TR", "66T", Omega albo inne wcześniejsze. Jaka jest ich konstrukcja wewnętrzna pozostaje zagadką, są tylko mało szczegółowe rysunki.
Chyba za wiele spostrzegawczości nie potrzeba, żeby zobaczyć że sam generator uruchomiony został dość dawno. Niestety jak widać konstrukcja sondy jest jego integralną częścią i jak do tej pory nikt nic nie podpowiedział jak choćby w przybliżeniu zbudować sondę, a stopniem skomplikowania przebija ona co nieco standardowe sondy znane z dzisiejszych wykrywaczy. Gdyby nie to, że w odpowiednim miejscu trzeba wyprowadzić ten nieszczęsny odczep dla bazy, a także utrzymać w garści indukcyjność co przy dorzuceniu pomocniczej cewki nadawczej lub zmianie kształtu głównej z okręgu na inny (choćby D) nie jest takie proste, już dawno miałbym zespół cewek zrobiony. Chętnych do rzucenia choćby pomysłu który można byłoby sprawdzić jakoś nie widać, a pytałem już w 4-ech miejscach.