Życie codzienne ludzi opiera się na pieniądzu drobnym. W czasach Polski nowożytnej taką monetą był szeląg. Z talarem, dukatem czy ortem większość ludności zamieszkującej Rzeczpospolitą nigdy nie miała do czynienia. Szelągi natomiast były elementem życia codziennego niemal wszystkich. Były obecne również w tych najmniejszych, podstawowych transakcjach.

Najbardziej urozmaicone i – moim zdaniem – najciekawsze mennictwo szelągowe wystąpiło w czasach Zygmunta III Wazy. Szelągi emitowało wówczas siedem mennic koronnych (Olkusz, Wschowa, Poznań, Malbork, Bydgoszcz, Kraków i Warszawa), mennica litewska w Wilnie oraz dwie mennice miejskie (Ryga i Elbląg – emisje nielegalne).

Postaram się systematycznie, co jakiś czas dorzucać kolejne szelągi Zygmunta Wazy. Zapraszam również Kolegów do współtworzenia wątku i prezentowania swoich zbiorów.

Na początek dwa pierwsze roczniki szelągów miejskich z Olkusza:

Jeszcze dwa szelągi z Poznania. Rocznik 1597.

Teraz jeden z moich ulubionych. Wygląda trochę jak ogryzek, ale to tylko pozory. To całkiem dobrze zachowana moneta. Taki pęknięty i krzywo wybity wyszedł już z mennicy. Moneta bardzo rzadka i kupiona za niewielkie pieniądze (takie dają najwięcej radości). Warszawa 1616

Tak się rozpędziłem ze wstawianiem zdjęć, że zapomniałem opisać monety.
Oto spóźnione opisy:

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Olkusz 1588
A: Monogram króla „S”, powyżej korona (krzyżyk korony wchodzący w otok), po bokach inicjały I D podskarbiego wielkiego koronnego Jana Dulskiego (1581-1590). Napis w otoku: SIG III D G REX POL M D LIT (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę Litwy). U dołu Przegonia – herb Jana Dulskiego.
R: Herby Polski i Litwy. Nad nimi korona (krzyżyk korony wchodzący w otok). Na dole (w otoku) herb Wazów – Snopek. Napis w otoku: SOLIDVS REG POLON 1588 (szeląg Królestwa Polskiego 1588). Między napisem a datą – ruszt, znak Mikołaja Hewela de Colpino, probierza i zarządcy mennicy olkuskiej do 1592 r.
Moneta srebrna; średnica 18 mm; waga 1,02 g; mennica Olkusz
Kopicki 2007 – 33; Reyman 485 (inny wariant)

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Olkusz 1589
A: Monogram króla „S”, powyżej korona (krzyżyk korony wchodzący w otok), po bokach inicjały I D podskarbiego wielkiego koronnego Jana Dulskiego (1581-1590). Napis w otoku: SIG III D G REX POL M D LIT (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę Litwy). U dołu Przegonia – herb Jana Dulskiego.
R: Herby Polski i Litwy. Nad nimi korona (krzyżyk korony wchodzący w otok). Na dole (w otoku) herb Wazów – Snopek. Napis w otoku: SOLIDVS REG POLON 1589 (szeląg Królestwa Polskiego 1589). Między napisem a datą – ruszt, znak Mikołaja Hewela de Colpino, probierza i zarządcy mennicy olkuskiej do 1592 r.
Moneta srebrna; średnica 17-19 mm; waga 1,04 g; mennica Olkusz
Kopicki 2007 – 35; Reyman 503 (inny wariant)

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Poznań 1597
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Napis w otoku: SOLI REG POLO 97 (szeląg Królestwa Polskiego /15/97). U dołu gałązka z jagodami – znak Jana Dittmara, dzierżawcy mennicy poznańskiej (1595-1598) i wschowskiej (1597-1601).
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi Lewart – herb podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (1590-1609), po bokach jego inicjały I F. Poniżej róża – znak Hermana Rüdigera, zarządcy mennicy bydgoskiej (1594-1601), wschowskiej i poznańskiej (1595-1601) oraz dzierżawcy mennicy krakowskiej (1598). Po bokach róży jego inicjały H R. Napis w otoku: SIGIS III D G REX PO M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
Moneta srebrna; średnica ok. 19 mm; waga 1,13 g; mennica Poznań
Kop. 2007 – 95, R4

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Poznań 1597
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Napis w otoku: SOLI REG POLO 97 (szeląg Królestwa Polskiego /15/97). U dołu gałązka z jagodami – znak Jana Dittmara, dzierżawcy mennicy poznańskiej (1595-1598) i wschowskiej (1597-1601).
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi Lewart – herb podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (1590-1609), po bokach jego inicjały I F. Poniżej róża – znak Hermana Rüdigera, zarządcy mennicy bydgoskiej (1594-1601), wschowskiej i poznańskiej (1595-1601) oraz dzierżawcy mennicy krakowskiej (1598). Po bokach róży jego inicjały H R. Napis w otoku: SIGIS 3 D G REX PO M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
Moneta srebrna; średnica ok. 18,5 mm; waga 1,04 g; mennica Poznań
Kop. 2007 – 96, R5

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Warszawa 1616
A: Inicjały królewskie S R (Zygmunt król), pomiędzy literami Snopek – herb Wazów, powyżej, nad inicjałami korona, po bokach gwiazdki.
R: Napis w czterech wierszach: SOLID REGNI POLON 616 16 (szeląg Królestwa Polskiego 1616).
Moneta srebrna; średnica 15 mm; waga 0,44 g; mennica Warszawa
Kop. 2007 – 189, R6 Edycja z dnia 07.01.2016r. Autor postu poprosił o korektę opisu na – „falsyfikat suczawski”. Moderator.

Piękne monety :1

Dzięki serdeczne. Wkrótce kolejna porcja rodzynków.

Przy okazji warto myślę wspomnieć o sile nabywczej pieniądza za czasów Zygmunta III
Wyglądała ona +- tak:
Około 1600 roku
Wół - 10-14 zł
cielę - 3-4 zł
Wieprz - 3-4 zł
Beczka śledzi - 6-7 zł
Korzec żyta lub grochu - 35 gr
Łokieć płótna - 2 gr
Kożuch - 2 zł
Buty - 50 gr
Murarz zarabiał dziennie 10 gr
Cieśla 8 gr
Robotnik niewykwalifikowany 3 gr

Tak więc w przypadku pierwszych czterech monet (pamiętając, że szeląg to około 1/3 grosza(jeśli się mylę, to sprostujcie, obecnie nie mam dostępu do książki, w której był przelicznik po reformie) jest to wartość dość mała, ale wystarczająca przy niewielkich transakcjach. Jednak w wyniku szybkiej dewaluacji pod koniec panowania Zygmunta III monety te przedstawiały już 2-3krotnie mniejszą wartość. Tak więc aby zobrazować to trochę, za 6 szelągów można było około 1600 roku kupić 57 cm płótna, w 30 lat później tyle płótna kosztowało już 15 szelągów.

Ładne szelągi i zazdroszczę ci ich choć bardziej zajmuje się groszami i półtorakami. :1 Ale coś pomieszałeś współczesność z historią w dość niezrozumiały dla przeciętnego obywatela zestaw wartości. Grosze to te z epoki - czy współczesne. A zł to co ? - złotówki czy?

Dziękuję za dobre słowo.


To nie ja tylko Kolega tomek96. Wcale aż tak bardzo nie pomieszał. Wskazał po prostu, że na przestrzeni długiego panowania Zygmunta III wartość szeląga zmniejszyła się ponad dwukrotnie.

No to jeszcze dwa popularne, ale nieprzyzwoicie piękne szelągi z Wilna:

Szeląg litewski Zygmunt Waza, Wilno 1616
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Po bokach data 1616. Napis w otoku: SIG III D G REX P M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski)
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi korona, pod nimi Bogoria, herb Hieronima Wołłowicza podskarbiego wielkiego litewskiego w latach 1605-1617. Napis w otoku: SOLIDVS M D LIT (szeląg wielkiego księstwa litewskiego) oraz liść koniczyny.
Moneta srebrna; średnica 18 mm; waga 1,01 g; mennica Wilno
Kop. 2007 – 1130

Szeląg litewski Zygmunt Waza, Wilno 1617
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Po bokach data (16)17. Napis w otoku: SIG III D G REX PO M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi korona, pod nimi Bogoria, herb Hieronima Wołłowicza podskarbiego wielkiego litewskiego w latach 1605-1617. Napis w otoku: SOLIDVS M D LIT (szeląg wielkiego księstwa litewskiego). Za napisem strzała, znak Hanusza Sztypla (Hansa Stippla), mincerza wileńskiego w latach 1612-1618.
Moneta srebrna; średnica ok. 18 mm; waga 0,89 g; mennica Wilno
Kop. 2007 – 1146, R

Nie pomyliłem mirko ;) złoty polski został wprowadzony jako waluta obrachunkowa reforma z 1528/9 roku. 1złoty polski obrachunkowy= 5 szóstaków = 10 trojaków = 30 groszy = 60 półgroszy = 90 szelągów = 180 ternarów = 540 denarów
Oczywiście co władca to trochę się to zmieniało... A jako moneta pierwszy raz pojawił się za Jana Kazimierza. Popularny tymf to właśnie zwyczajowa złotówka ;)

Piękna kolekcja :1 Ale jako,że każda sroka swój ogon chwali,to muszę zwrócić uwagę,że szelągi Jana Kazimierza biło 7 mennic;w Ujazdowie,Krakowie,Oliwie,Brześciu Kownie,Wilnie i Malborku przez 7 lat.W/g oficjalnych danych z mennic wybito blisko 1,6 miliarda sztuk tych monet/bez lewizn bitych oryginalnymi stemplami w mennicach przez Boratiniego i Horna/. Przyjmując,że parą stempli wybijano ok.30-40 tyś monet,to można sobie wyobrazić bogactwo odmian szelągów JK.
A fałszerstwa boratynek,to już osobna dziedzina nawet się zrobiła.
Przyznać jednak muszę,że szelągi Zygmunta III są z lepszego materiału :D i staranniej wybite.Fajnie,że oba wątki znalazły sie obok siebie.Teraz tylko się starać,aby zawsze tak było.Podbijam apel założyciela wątku o chwalenie się swoimi egzemplarzami.
Zawsze miło popatrzeć i dowiedzieć sie czegoś nowego.Autorowi jeszcze raz gratuluję pięknych monet :)

Szelągi Jana Kazimierza też zachwycają mnie od jakiegoś czasu. Są u mnie na drugim miejscu. Co do mennic to pracowało ich wówczas nie 7 ale 13 (rekordowa liczba): 7 boratynkowych, a poza tym Wschowa, Bydgoszcz i Poznań (koronne) oraz Gdańsk, Toruń i Elbląg (miejskie).

Ponawiam zaproszenie do umieszczania własnych okazów. Ja ze swojej strony obiecuję wkrótce mocne uderzenie. Musi mi tylko wyjść dobre zdjęcie, a z tym jest pewien problem.

Nie twierdzę, że źle napisałeś tylko niezrozumiale dla przeciętnego CZYTACZA. Od tego trzeba było zacząć, że to złoty polski obrachunkowy ale nie moneta bo potem ludziska chą aby im pokazać złotówkę na przykład Batorego i tłumacz tu, że takiej monety nie ma jak się na nią przelicza. :D Te skróty też dosyć niefortunne w stosunku do monet z 1600 roku - preferuję osobiście i polecam znajomym aby w stosunku do monet z tych odległych wieków stosować jednak pełne nazwy - złoty polski, grosz, szeląg itp. Nawiasem mówiąc bardzo fajne zestawienie siły nabywczej. Co do monetek to już je chwaliłem i dalej chwalę - bardzo fajne i chętnie bym je widział u siebie. Jak już wcześniej pisałem moje zainteresowania są pokrewne choć skupiają się jak dotąd bardziej na groszach i półtorakach. Moje zbiory choć tylko w części bo czasu mało na ich pełne wyeksponowanie są na mojej stronce - http://miroslawkozdron.jimdo.com/ Poszukam czy mam coś ciekawego z szelągów i może coś wstawię. Pozdrawiam.

Dobra chłopaki tylko bez kłótni :)

Co do tematu to bardzo dobry pomysł...podoba mi się :1
Piękne z lustrem te szelągi wileńskie :1

Oto mocne uderzenie, o którym wspominałem: dwie "erósemki", jedna z Olkusza, druga z Wilna. Olkusz to ozdoba mojej kolekcji. Moneta piękna i fotogeniczna. Brak tu w napisach otokowych imienia królewskiego, jest za to po obydwu stronach słowo "solidvs". Szeląg z Wilna natomiast z dziwnym skrótem daty 1-Z jako (16)17 jest wyjątkowo niefotogeniczny. Próbowałem na różne sposoby ale już chyba nic więcej z niego nie wyciągnę. Moneta sprawia wrażenie bardzo nierówno wybitej, ale zwróćmy uwagę, że z napisów otokowych są czytelne wszystkie słowa z wyjątkiem skrótu M D L. Wyraźna jest też strzała Hanusza Sztypla. Teraz opisy:

Szeląg koronny Zygmunt Waza, Olkusz 1591 (solidvs-solidvs)
A: Monogram króla „S”, powyżej korona, po bokach inicjały I F podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (1590-1609). Napis w otoku: SOLIDVS R POL M D L (szeląg Królestwa Polskiego i wielkiego księstwa litewskiego). U dołu Lewart – herb Jana Firleja.
R: Herby Polski i Litwy, nad nimi korona. Na dole ukoronowana tarcza ze Snopkiem – herbem Wazów. Napis w otoku: SOLIDVS R POL 1591 (szeląg Królestwa Polskiego 1591).
Moneta srebrna; średnica 17 mm; waga 1,02 g; mennica Olkusz
Kop. 2007 – 45, R8; Rey. 604

Szeląg litewski Zygmunt Waza, Wilno 1617 (1-Z)
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Po bokach data 1-Z (1617). Napis w otoku: SIG III D G REX PO M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi korona, pod nimi Bogoria, herb Hieronima Wołłowicza podskarbiego wielkiego litewskiego w latach 1605-1617. Napis w otoku: SOLIDVS M D LIT (szeląg wielkiego księstwa litewskiego). Za napisem strzała, znak Hanusza Sztypla (Hansa Stippla), mincerza wileńskiego w latach 1612-1618.
Moneta srebrna; średnica 16-17 mm; waga 0,68 g; mennica Wilno
Kop. 2007 – 1147, R8