2012-07-12
Odkrycia archeologów na wrocławskim cmentarzu

Jednym z przedsięwzięć naukowych realizowanych przez Instytut Archeologii w 2012 roku jest projekt „Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu”, dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt zakłada kompleksowe opracowanie i publikację materiałów pozyskanych w czasie badań archeologicznych prowadzonych przy ul. Katedralnej 4.

Planowane opracowanie jest wspólnym dziełem specjalistów wielu dziedzin, w projekcie biorą bowiem udział archeolodzy (dr Aleksandra Pankiewicz, prof. dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. dr hab. Krzysztof Wachowski, dr Ewa Lisowska, mgr Kamila Marcinkiewicz, mgr Joanna Chudziak, mgr Paweł Duma, mgr Maksym Mackiewicz, mgr Katarzyna Smoleń, mgr Jakub Sawicki), historycy sztuki (dr Jacek Witkowski), antropolodzy (prof. dr hab. Barbara Kwiatkowska, mgr Natalia Szymczak) i archeozoolodzy (dr Aleksander Chrószcz) z Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Wyjątkowy charakter badanej nekropolii ujawnił się już w czasie prac terenowych. Zmarli pochowani w XVII wieku na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Piotra i Pawła na swoją drogę pośmiertną zaopatrzeni zostali bowiem w liczne, drobne przedmioty związane z kultem: medaliki, krzyżyki i różańce. Niektóre z nich, jak np. misternie wykonane kościane i szklane paciorki różańcowe czy serię medalików z wyobrażeniem Matki Boskiej Bardzkiej, można uznać za miniaturowe dzieła sztuki XVII-wiecznej. Dewocjonalia z cmentarzyska przy kościele św. Piotra i Pawła stanowią przy tym najliczniejszy, spośród znanych z Wrocławia, zbiór przedmiotów tego typu odkrytych w grobach katolickich. Na wrocławskich nekropoliach wczesno nowożytnych, badanych w ostatnich latach, bogatsze wyposażenie odkrywano raczej w pochówkach protestanckich, co wyrobiło przekonane o względnym ubóstwie katolickiego rytuału pogrzebowego. Odkrycia na cmentarzysku przy kościele św. Piotra i Pawła skłaniają do weryfikacji tego poglądu. Znajdowane na stanowisku elementy wyposażenia grobów, takie jak np. wianki grobowe (składane do trumien dziewczynkom i pannom, splecione z gałązek, czasem zdobione elementami z brązu, cekinami i paciorkami szklanymi) wiązane dotychczas raczej z nekropoliami protestanckimi, świadczą też o przenikaniu się różnorodnych kultur w nowożytnym Wrocławiu.

Uzupełnieniem bogatego obrazu kultury mieszkańców dawnego Ostrowa Tumskiego są zabytki odkryte na przestrzeni w okolicach cmentarza. Zabytki, takie jak np. odpady z produkcji paciorków różańcowych i guzików są źródłem wiedzy o codziennych zajęciach ludności, a zarazem doskonale ilustrują relację cmentarza i otaczającej go zabudowy mieszkalnej. Odkryte na stanowisku plakietki do gry dają wyobrażenie o sposobach spędzania wolnego czasu, zaś monety, fragmenty ceramiki importowanej, fajek czy przedmiotów luksusowych umożliwiają śledzenie regionalnych i dalekosiężnych kontaktów handlowych.

Niezwykle cenna jest też możliwość konfrontacji źródeł archeologicznych z pisanymi, gdyż informacji na temat osób pochowanych na cmentarzu przy kościele św. Piotra i Pawła dostarczają zachowane księgi metrykalne parafii katedralnej.

Planowana publikacja „Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu” ma się ukazać jeszcze w tym roku w serii Wratislavia Antiqua wydawanej przez Instytut Archeologii. Będzie ona dostępna dla czytelników zarówno w wersji papierowej, jak i cyfrowej na stronie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego (zakładka Wratislavia Antiqua). Najciekawsze zabytki pochodzące z badań, już od jesieni, będzie można też obejrzeć na wystawie w Domu Archeologów, oddziale Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego, który mieści się w budynku Instytutu Archeologii przy ul. Koszarowej 3 we Wrocławiu.


Aleksandra Pankiewicz