Szanowni Państwo,
W związku z toczącymi się w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego od grudnia 2016 r. pracami nad projektem nowej ustawy o zabytkach Fundacja Thesaurus podjęła się próby wypracowania swoich założeń. W kilku, czy kilkunastu postach postaramy się je Państwu przybliżyć i poddać pod dyskusję.
Liczymy na merytoryczne uwagi i propozycje.
Zdaniem Fundacji Thesaurus:
Zabytek - to rzecz ruchoma lub nieruchoma objęta ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków lub inwentarza muzealnego.
Ewidencje zabytków powinny zostać przekształcone w ewidencje konserwatorskie a więc w wyłącznie formę pomocniczą (ewidencję) dla obiektów, które ze względu na swoje walory historyczne zasługują na rozważenie objęcia ich ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków w przyszłości, czyli byłaby to rezygnacja z fałszywej ułomnej ochrony prawnej.
Zachodzi potrzeba wprowadzenia definicji: stanowiska archeologicznego, znaleziska i znaleziska archeologicznego (relikt/artefakt??) oraz odpowiedź na pytanie co dalej z Archeologicznym Zdjęciem Polski (AZP)?
W przypadku znaleziska (archeologicznego lub niearcheologicznego) należy utrzymać obowiązek zgłoszenia organom/instytucjom publicznym z tym, że zamiast starostów zgłoszenia powinny przyjmować urzędy konserwatorskie i muzea, a znaleziony obiekt powinien być sfotografowany, opisany i wyceniony oraz powinien mieć sporządzoną w formie karty informację o miejscu i dacie znalezienia oraz o osobie znalazcy. Powinno się również przeprowadzić wycenę znaleziska. Wycenę powinni wykonywać rzeczoznawcy MKiDN, konserwatorzy, antykwariusze oraz inne osoby posiadające wiedzę specjalną w specjalności odpowiadającej znalezisku.
Znaleziska niearcheologiczne i archeologiczne powinny mieć cezurę czasową. Przyjmujemy, że dla znalezisk archeologicznych na poziomie 200-300 lat, a dla znalezisk niearcheologicznych na poziomie 200-150 lat.
W przypadku znalezisk niearcheologicznych własność znaleziska przypadałaby znalazcy, a Skarbowi Państwa przysługiwałoby prawo pierwokupu.
W przypadku znalezisk archeologicznych własność znaleziska przypadałaby Skarbowi Państwa a znalazcy przysługiwałaby wartość znaleziska.
Skarb Państwa powinien mieć prawo wyjątkowego zdejmowania klauzuli res extra commercium z pewnego zakresu rzeczy archeologicznych (które są typowe i powtarzalne) i ich sprzedaży a nabywca miałby prawo ich posiadania i dalszej odsprzedaży na podstawie specjalnego certyfikatu.
Należałoby zrezygnować z ewidentnie niekonstytucyjnych klauzul generalnych w postaci "wartości" naukowej, artystycznej, historycznej. Można przyjąć jedną ogólną klauzulę generalną: walorów historycznych rzeczy.
Stanowisko archeologiczne - zwarty przestrzennie obszar w ziemi lub pod wodą (podwodne stanowisko archeologiczne), w obrębie którego znajdują się konstrukcje, zespoły budowlane, przedmioty, a w szczególności: osady, grodziska, cmentarzyska, kurhany, miejsca kultu, umocnienia obronne, miejsca pozyskiwania i przerobu surowców, czy pozostałości urządzeń komunikacyjnych i transportowych.
Skarb - mienie o wartości co najmniej 1.000.000 złotych (a więc odpowiednik mienia wielkiej wartości z Kodeksu karnego) o walorach historycznych, które może zostać uznane za zabytek
w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i które ma co najmniej 300 lat.
Tutaj widzimy dwa możliwe rozwiązania: albo 1) staje się własnością znalazcy, o ile zgłosi on znalezisko organom wskazanym w ustawie o rzeczach znalezionych; w przypadku chęci sprzedaży skarbu Skarbowi Państwa przysługuje prawo pierwokupu, albo 2) staje się własnością Skarbu Państwa, a znalazcy należy się wynagrodzenie odpowiadające wartości rynkowej znaleziska.
To tak na dobry początek. Wkrótce dalsze propozycje.

Niestety kompletnie oderwane od polskiej rzeczywistości. Tę rzeczywistość można póki co urabiać jedynie małymi krokami. Podchodźmy do sprawy realnie. Ostatnia rzecz jaka jest potrzebna rządzącym to regulacje, które nakładałyby na skarb państwa obowiązek dokonywania zapłaty za zabytki. Po co mieliby to robić skoro zabytki przysługują im teraz za darmo? Obecna szara strefa ich nie martwi, bo nie muszą przynajmniej za nią płacić. A że zabytków mniej w muzeach niż mogłoby być - hmm... a kogo to obchodzi?