Rozebrali zabytkowy fort bez wiedzy urzędu. Powstaną tam bloki?

Ponad stuletni fort wchodzący w skład Twierdzy Kraków został zrównany z ziemią. Obiekt jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków. Urzędnicy jednak o tym, że historyczna budowa została wyburzona, dowiedzieli się… z internetu. Przedstawiciele magistratu nie są w stanie odpowiedzieć na pytanie, jak do tego doszło. Bałagan jest tym większy, ponieważ z urzędowych dokumentów wynika, że fort wciąż istnieje, tylko w innym rejonie miasta. Tymczasem za wyburzenie fortu może odpowiadać spółka, która w tej części miasta chce budować bloki.

- W Krakowie ktoś rozebrał ponad stuletni fort
- Obiekt był wpisany do rejestru zabytków
- Urząd nie ma pojęcia, jak do tego doszło
- Zakusy na teren, gdzie stał budynek, mają deweloperzy

Fort międzypolowy rdzenia N-10 "Prądnik Biały" powstał w latach 1907-1908. Był to fort obrony bliskiej nowego rdzenia Twierdzy Kraków. Miał fosę o spłaszczonym stoku, parterowy blok koszarowy na rzucie prostokąta o konstrukcji kamienno-ceglano-stalobetonowej oraz dwa schrony pogotowia na barkach fortu. Po 1921 r. został częściowo zniszczony.

Fort zrównany z ziemią

Jednak o obiekcie należy mówić już w czasie przeszłym. Powód? Ktoś zrównał z ziemią zabytkową budowlę.

- Kilka dni temu obchodziliśmy 168. rocznicę powstania Twierdzy Kraków. Z tej okazji otrzymaliśmy "prezent". Noyau Zwischenwerk N10, Prądnik Biały, jedno z najlepiej zachowanych dzieł nowego rdzenia Twierdzy Kraków, został wyburzony. To jest jakieś kuriozum. Jak to zobaczyłem, to o mało się nie popłakałem. Urząd nie przekazywał nam żadnej informacji, że jakieś prace mają być prowadzone. Wysłaliśmy dwa pisma w tej sprawie i czekamy na odpowiedź – mówi Mateusz Rozmus, pasjonat prowadzący stronę poświęconą Twierdzy Kraków.

Obiekt w zeszłym roku został ponownie wpisany do gminnego rejestru zabytków. Szkopuł w tym, że w urzędowych dokumentach wpisano błędny adres. Według urzędników fort znajduje się przy ulicy Wielickiej, gdy w rzeczywistości usytuowany był on przy ulicy Wybickiego.

- Miejski Konserwator Zabytków nie uzgadniał rozbiórki reliktów fortu. W związku z tym niezwłocznie przeprowadzi wizję na ww. terenie, a kwestia wyburzenia będzie przedmiotem dalszych wyjaśnień – mówi Dariusz Nowak, kierownik referatu ds. informacji medialnej biura prasowego urzędu miasta.

Zakusy dewelopera

Tymczasem już dwa lata temu inwestorzy mieli zakusy na zabudowę okolic fortu. Powód? Teren nie jest objęty planem zagospodarowania przestrzennego. To dokument, który szczegółowo określa, co może na nim powstać. Jednak dla gruntów, na których znajdował się fort, taki dokument nie istniał. To oznacza, że każda decyzja o pozwolenie na budowę opiniowana jest indywidualnie.

Na przełomie 2016 i 2017 roku urząd – na wniosek Spółdzielni Inwalidów im. E. Dembowskiego – opiniował koncepcję zagospodarowania działki wraz z zabudową.

- Miejski Konserwator Zabytków, po przeprowadzeniu oględzin wydał zalecenia konserwatorskie do sposobu zagospodarowania terenu dawnej działki fortecznej, na której zachowały się relikty fortu. Blok koszarowy, w okresie powojennym obudowany halą produkcyjno-magazynową oraz formy ziemne we frontowej części działki z reliktem zieleni fortecznej – mówi kierownik Nowak.

- W związku z tym zalecono zachowanie i uczytelnienie form ziemnych oraz odsłonięcie bloku koszarowego spod wtórnej zabudowy i poddanie go pracom konserwatorskim. Jednocześnie wskazano konieczności zachowania obiektu w jak najlepszym stanie, dopuszczając wyłącznie zabudowę części działki, na której nie występują relikty fortu, pod warunkiem odsunięcia zabudowy – dodaj przedstawiciel urzędu.

Zmiana właściciela

W 2017 roku właścicielem nieruchomości stała się spółka prawa handlowego. Jej przedstawiciele starali się o wydanie warunków zabudowy dla tego terenu. To pierwszy krok do pozyskania pozwolenia na budowę.

Swoją opinię wydał w tej sprawie także konserwator zabytków. - Wskazano, że granice inwestycji obejmowały zasięgiem relikty fortu nr 10 Prądnik Biały, ujęte w gminnej ewidencji zabytków. W wytycznych powtórzono zalecenia odsłonięcia, konserwacji bloku koszarowego oraz uczytelnienia form ziemnych i zachowania zieleni. Miało to na celu bezwzględne utrzymanie reliktów fortu – wyjaśnia kierownik Nowak.

Efekt wszystkich działań jest jednak taki, że fort został zrównany z ziemią. Teraz magistraccy urzędnicy zajmą się ustaleniami tego, kto za to odpowiada. Tymczasem to nie pierwsza tego typu historia. Obecnie przed krakowskim sądem toczy się sprawa przeciwko krakowskiemu deweloperowi. Ten miał rozebrać dom jednego z mieszkańców, gdy ten przebywał za granicą. Tuż obok powstała zabudowa wielorodzinna.

Tymczasem jak wynika z informacji Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, inwestor zgłosił urzędnikom zamiar rozbiórki 15 obiektów budowlanych w sąsiedztwie zabytkowego fortu. Chodzi m.in. o garaże czy pomieszczenia biurowo-magazynowe.

Twierdza Kraków: konserwator odpowie za wyburzenie bunkrów?

Co więcej, sam konserwator Jan Janczykowski o wyburzeniach dowiedział się w sobotę (rozbiórka zaczęła się w piątek i trwała do poniedziałku), ale nie zareagował. Nasza reporterka telefonowała w tej sprawie do konserwatora w niedzielę. Powiedział tylko, że w wolny od pracy dzień ma prawo do prywatności i szybko odłożył słuchawkę. - Mogłem zacząć działać dopiero w poniedziałek i zaraz przygotowałem pismo wstrzymujące prace - wyjaśniał wczoraj Janczykowski.

Pytamy Jana Janczykowskiego, wojewódzkiego konserwatora zabytków

Inwestor przed przystąpieniem do wyburzenia elementów fortyfikacji zwrócił się do konserwatora o opinię. Dowiedział się, że obiekty na jego działce nie podlegają ochronie. To był Pana błąd?
Błąd moich pracowników. Rozumieli oni, że nie chodzi o działkę fortu, tylko o działkę obok. Dlatego stwierdzili, że usytuowane tam obiekty nie są chronione. Pomylili się, gdyż obiekt w ewidencji zabytków się znajdował. (...)

Czy pracownicy, którzy popełnili błąd, dostaną karę?
Trudno mi karać za tego rodzaju błąd. Ale mają nauczkę, aby dokładniej zajmować się prawidłową identyfikacją miejsca. Mogli zażądać planu.

Urzędniczy bałagan. Gdzie są dokumenty dotyczące remontu fortu Łapianka?

Krakowski magistrat od kilku dni nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie: "czy ma dokumentację, która potrzebna była do rozpoczęcia prac konserwatorskich w forcie Łapianka"?. Chodzi o szereg badań laboratoryjnych, których wykonanie i zastosowanie – zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi – zapewniłyby optymalne metody konserwacji zabytku. Pracownicy biura prasowego urzędu miasta oraz Zarządu Budynków Komunalnych w tej sprawie milczą.

- Krakowscy urzędnicy nie wiedzą, czy mają dokumentację, która była potrzebna do rozpoczęcia fortu Łapianka
- Nasze pytania od kilku dni pozostają bez odpowiedzi
- Tymczasem pośpiech przy remoncie zabytkowego obiektu może kosztować miasto kolejne miliony

Miejski konserwator, który może znać odpowiedź na proste pytanie, dostał zakaz rozmowy z mediami. Wiele wskazuje jednak na to, że raporty mogły nigdy nie powstać. Tymczasem na remont fortu miasto wydało do tej pory 3,3 mln złotych. Według założeń całość prac miała kosztować 14 mln złotych. Jednak już teraz urzędnicy mówią o kwocie 18 milionów.

Od kilku dni na łamach Onetu, przy współpracy z dziennikarzami portalu Krowoderska.pl, opisujemy urzędniczą niekompetencję związaną z renowacją fortu Łapianka. W poniedziałek opublikowaliśmy materiał o tym, jak magistrat utopił w forcie miliony złotych. We wtorek opisaliśmy historię tego, że część zabytkowego fortu (chodzi o fragment pancernej kopuły) została wywieziona na złom. Teraz okazuje się, że kosztowny remont mógł zostać przeprowadzony bez części wymaganych dokumentów.

Gdzie są dokumenty?

"Łapianka" to część Twierdzy Kraków - zabytkowa fortyfikacja wybudowana na przełomie XIX i XX wieku przez Austriaków. Ze względu na specyfikę tego militarnego obiektu, jego pierwotne funkcje oraz katastrofalny stan rewitalizacja jest bardzo trudna. Dlatego przed rozpoczęciem prac zlecono wykonanie "Programu plac konserwatorskich fortu 52a Łapianka w Krakowie". Dokument ten dokładnie opisuje zabytkowy obiekt, a przede wszystkim zawiera precyzyjne wytyczne konserwatorskie. Wszystko po to, aby chronić przedmiot prac, a także zapewnić jego prawidłowe funkcjonowanie, gdy inwestycja zakończy się i będzie służyła mieszkańcom.

Jak ustaliliśmy, zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi należało przeprowadzić szereg badań laboratoryjnych przed rozpoczęciem prac. Chodzi m.in. o stworzenie topografii zasolenia obiektu, zbadanie stopnia zawilgocenia ścian czy badania mikrobiologiczne cegieł oraz ich mechanicznej wytrzymałości. Z naszych ustaleń wynika jednak, że część badań mogła w ogóle nie zostać przeprowadzona. Wszystko z powodu szybkiego tempa prac. Urzędnicy założyli bowiem, że pierwszy, największy i kluczowy etap robót ma potrwać… tylko trzy miesiące. Gdyby Zarząd Budynków Komunalnych nie wykonał określonych prac w przewidzianym terminie, nie otrzymałby dofinansowania ze środków Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

Postanowiliśmy skonfrontować naszą wiedzą z urzędnikami. W czwartek po południu wysłaliśmy do biura prasowego Urzędu Miasta Krakowa oraz do Zarządu Budynków Komunalnych pytania. Poprosiliśmy urzędników o przedstawienie wyników badań. Magistrat odpowiedział, że pytania są szczegółowe. Dlatego zapytaliśmy urzędników wprost: czy takie dokumenty istnieją? Jednak ani przedstawiciele biura prasowego Urzędu Miasta Krakowa, ani pracownicy Zarządu Budynków Komunalnych od zeszłego piątku nie potrafią udzielić odpowiedzi na to pytanie.

Być może wiedzę na ten temat ma Miejski Konserwator Zabytków lub któryś z jego współpracowników. Jednak nawet jeśli tak jest, to nie może on udzielać żadnych informacji. - Została przyjęta zasada, że dziennikarze kontaktują się z pracownikami urzędu miasta Krakowa poprzez biuro prasowe. Urzędnik nie ma obowiązku rozmowy z dziennikarzem – wyjaśnia Maciej Grzyb, dyrektor biura prasowego.

Zapytaliśmy również o to, czy przedstawiciele biura Miejskiego Konserwatora Zabytków nadzorowali teren budowy, prosząc o przesłanie sporządzonej wówczas dokumentacji (np. notatek służbowych). Udało nam się jedynie ustalić, że podczas remontu konserwatorskiego przedstawiciele biura Miejskiego Konserwatora Zabytków brali udział w cotygodniowych "naradach budowy". Kopii 13 protokołów z "narad budowy" również nam nie udostępniono.

Odkupią fragment kopuły?

Tymczasem urzędnicy zareagowali na nasz wtorkowy tekst. Opisaliśmy w nim, że podczas remontu fortu Łapianka wywieziono na złom zabytkowy element – pancerną kopułę. O tym, że tak się stało, urzędnicy dowiedzieli się od nas. Na zabytkowy fragment Twierdzy Kraków natrafili pasjonaci historii i wykupili go za własne pieniądze.

Po naszej publikacji przedstawiciele magistratu przyznali w przesłanym do redakcji piśmie, że: "Podczas komisji w forcie Swoszowice przedstawiciel biura Miejskiego Konserwatora Zabytków widział niewielki fragment czaszy pancernej, który według informacji użytkownika fortu Swoszowice, może pochodzi z fortu Łapianka i zakupiony został w skupie złomu".

Co dalej stanie się z fragmentem zabytku? Z odpowiedzi, jakie otrzymaliśmy, wynika, że miasto będzie starało się "pozyskać odnalezioną część kopuły" (jeśli urzędnicy potwierdzą, że pochodzi z fortu Łapianka). Na razie jednak nie zdradzają, w jaki sposób zamierzają ten cel osiągnąć.

Ciekawie ten post koresponduje z info ze pod Zamosciem gliny zawineły chłopaka z popularnymi militarfiami wartymi w porywach kilkaset złotych i kreca z tego niesamowita afere.