Stary żydowski cmentarz przestał istnieć, sprawę bada policja

Prace na starym cmentarzu żydowskim w Maszewie prowadzone były nielegalnie - uważa wojewódzki konserwator zabytków. We wtorek na działkę, na której od niemal 200 lat znajduje się kirkut, wjechał ciężki sprzęt. Operator koparki zniszczył stare nagrobki znajdujące się na powierzchni i pod ziemią, wykopał też ludzkie kości. Sprawę bada policja.

- Dążymy do ustalenia czy możemy powiedzieć o znieważeniu miejsca spoczynku zmarłego, zbieramy też materiały, by potwierdzić czy doszło do naruszenia przepisów ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami - mówiła sierżant sztabowa Anna Dygas z goleniowskiej policji.

Właścicielka posesji twierdzi, że nie wiedziała, ze na jej działce znajdował się kirkut. To, jak tłumaczyła wojewódzka konserwator zabytków, Ewa Stanecka, świadczy o tym, że prace były prowadzone nielegalnie.

- Gdyby właściciel działki wystąpił z prośbą o wydanie warunków zabudowy otrzymałby pełną informację, że jest tam cmentarz - zaznaczyła Ewa Stanecka.

Kirkut był wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Od Nocy Kryształowej w 1938 roku do minionego wtorku niszczał coraz bardziej. Ponieważ mieścił się na terenie prywatnym, nie można było go pielęgnować.

- Teraz jest to pustynia, nie ma tu nic - wyjaśniał Wojciech Janda z Goleniowskiego Stowarzyszenia Eksploracji Historycznej "Biały Grosz".

Przesłuchania w sprawie zniszczenia cmentarza trwają, jest za wcześnie, by mówić o jakichkolwiek zarzutach.

Żydowski cmentarz w Maszewie powstał na początku XIX wieku. Ostatni pochówek odbył się tam ponad 100 lat później - w latach 30. ubiegłego stulecia.

Oświadczenie w sprawie cmentarza na swojej stronie internetowej opublikowała też gmina Maszewo:

Gmina Maszewo nie zlecała ani nawet nie posiadała wiedzy o niszczeniu jakichkolwiek grobów na terenie działki, która jak nie dawno okazało się stanowi teren byłego Cmentarza Żydowskiego. Działka nie jest własnością Gminy Maszewo. Sprawą istnienia Cmentarza Żydowskiego w Maszewie zainteresował się Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie, który poinformował gminę pisemnie w dniu 16.06.2016 r. o włączeniu do wojewódzkiej ewidencji zabytków dawnego Cmentarza Żydowskiego położonego na działce nr 580/2 obręb 3 Miasta Maszewo.

W dniu 30 sierpnia 2017 roku odbyło się w Urzędzie Miejskim w Maszewie spotkanie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków - p. Ewą Stanecką, która stwierdziła m.in.:, że trwa postępowanie wyjaśniające pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Policji, wstrzymano wszelkie działania przez inwestora, a Wojewódzki Konserwator Zabytków uruchomi badania ratunkowe - archeologiczne i ustali zasady uporządkowania terenu i przywrócenia do jak najlepszego stanu. Zostały zabezpieczone pozostałości - fragmenty macew.

Właścicielka terenu zdecydowała się przygotować działkę pod zabudowę. Po odkryciu kości sama zawiadomiła policję. To jednak nie uchroni jej przed konsekwencjami. Właścicielka prawdopodobnie zostanie obciążona kosztami przywrócenia stanu cmentarza do stanu przypominającego pierwotny.

Policja prowadzi już dochodzenie w sprawie. – Rozważamy, do jakiego przestępstwa doszło: znieważenia spoczynku zmarłego czyli z artykułu 262 kodeksu karnego, czy możemy również powiedzieć o zniszczeniu zabytku – przekazała w rozmowie z tvn24.pl sierż. sztab. Anna Dygas z Komendy Powiatowej Policji w Goleniowie.

7. Cmentarz żydowski (obecnie nieczynny) z reliktami ceglanego muru ogrodzeniowego położony w mieście Maszewo, gm. Maszewo , pow. Goleniów w granicach nieruchomości gruntowej oznaczonej jako dz. nr 580/2 obręb 0003 Maszewo, gm. Maszewo, nr rej:A-1721;
Cmentarz gminy żydowskiej w Maszewie (zwany też kirkutem) został założony prawdopodobnie wkrótce po 1812 roku, przy Stargarder Straße ( ob. ul. Stargardzka) Ok. 1830 r. cmentarz powiększono ? starsza część cmentarza zlokalizowana była bliżej drogi. Ostatni pochówek na cmentarzu w Maszewie odbył się w lutym 1933 r. Cmentarz posiada wartość zabytkową jako miejsce pochówku. Łączy się z tym wartość niematerialna wynikająca ze statusu sakralnego i uczuć religijnych. Równocześnie stanowi materialny ślad i pamiątkę obecności społeczności żydowskiej na terenie Pomorza Zachodniego oraz w przedwojennym mieście Maszewo. Stanowi również nośnik pamięci o wielonarodowej i wieloreligijnej tradycji politycznej Pomorza Zachodniego . Oczywista wartość zabytkowa cmentarzy żydowskich jako miejsca pochówków wynika bezpośrednio z obecności szczątków ludzkich, gdyż najważniejsza w obrębie cmentarza jest strefa grzebalna. Zgodnie z tradycją i prawem religii żydowskiej ludzkie szczątki są święte nawet po śmierci i pozostają takimi aż do Dnia Sądu Ostatecznego.

Wpisać wszystko na listę zabytków, ogrodzic płotem i będziemy chodzić w labiryncie zabytków, w większości nie wnoszących nic w nasze życie

Informacja o zakończeniu śledztwa w sprawie zniszczenia zabytku z czasów okupacji

Prokuratura Rejonowa Warszawa Śródmieście Północ w dn. 29 sierpnia 2013 r. skierowała do Sądu Okręgowego w Warszawie akt oskarżenia przeciwko Dariuszowi P. i Elżbiecie P. oskarżonym o to, że w bliżej nieustalonym okresie czasu, nie wcześniej niż w 2003 r., nie później niż do maja 2011 r. przy ul. Kopernika 4 w Warszawie, działając wspólnie i w porozumieniu, dokonali zniszczenia w sposób nieodwracalny znajdującej się w ww. lokalu, jedynej zachowanej na terenie Warszawy, skrytki z okresu okupacji, w której ukrywała się rodzina pochodzenia żydowskiego, stanowiącej zabytek i dobro o szczególnym znaczeniu dla kultury wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego pod numerem rejestru A-20, w ten sposób, że zdemontowali szafę stanowiącą przejście do skrytki i połączyli pomieszczenie stanowiące byłą skrytkę z pokojem, tworząc w tym pomieszczeniu aneks kuchenny, czym działali na szkodę Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, tj. o czyn z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 294 § 2 kk w zb. z art. 108 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w zw. z art. 11 § 2 kk.

Postępowanie było prowadzone z zawiadomienia Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Przedmiotem postępowania było nieodwracalne zniszczenie zabytku skrytki z okresu okupacji, która znajdowała się przy ul. Kopernika 4 w Warszawie, wpisanego do rejestru zabytków pod numerem A-20 na mocy decyzji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 20 października 1999 r.

Skrytka, w której w okresie okupacji ukrywała się rodzina Leona Jonsona była jedyną na terenie Warszawy, spośród czterech skrytek zaprojektowanych przez inż. Jonsona. Fakt zniszczenia skrytki ujawniono podczas kontroli przestrzegania i stosowania przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, przeprowadzonej przez upoważnionych pracowników Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków w dniu 20 grudnia 2012 r. Z dokumentacji znajdującej się w Biurze Stołecznego Konserwatora Zabytków wynika, że wejście do skrytki znajdowało się w specjalnie skonstruowanej szafie.

Miejsce to miało wartość historyczną i z tego względu zostało wpisane do rejestru zabytków. Było to też jedyne tego rodzaju unikatowe miejsce na terenie Warszawy, o szczególnym znaczeniu historycznym i kulturalnym.

Oskarżeni przyznali się do zarzucanego im czynu i złożyli wniosek o skazanie ich bez przeprowadzenia rozprawy na karę 1 roku pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres próby 2 lat.

prok. Dariusz Ślepokura
Rzecznik Prasowy
Prokuratury Okręgowej
w Warszawie

nie wcześniej niż w 2003 r., nie później niż do maja 2011