Najciekawszy rocznik szelągów ryskich to oczywiście 1609. Na szelągach działo się wtedy najwięcej.
Po pierwsze – w trakcie tego roku lilia Heinricha Wulffa została wyparta przez liska Ottona von Meppen. Po drugie – obok szelągów z datą w otoku na rewersie, na niewielkiej części szelągów wybito datę na awersie po bokach monogramu królewskiego.
To te najważniejsze rzeczy. Oprócz tego data w otoku była zapisywana w różny sposób (1609, 609). Jak na nudnawe szelągi ryskie to naprawdę bardzo dużo zmian w ciągu jednego roku.

Poniżej bardzo ładny szeląg z liskiem.

Opis:
Szeląg miejski Zygmunt Waza, Ryga 1609
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Napis w otoku: SIG III D G REX PO D LI (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski książę litewski).
R: W ozdobnym kartuszu herb mały Rygi. Napis w otoku: SOLIDVS CIVI RIGENS 609 (szeląg miasta Rygi /1/609). U góry lis („liszka”) w lewo – znak menniczy Ottona von Meppen, burmistrza ryskiego i dzierżawcy mennicy w latach 1609-1621.
Moneta srebrna; średnica ok. 18 mm; waga 0,93 g; mennica Ryga
Kop. 2007 – 1376; Mrow. R. 407

No to podnosimy poprzeczkę. Dziś znów szeląg ryski z roku 1609 ale tym razem z datą po bokach monogramu.

Opis:

Szeląg miejski Zygmunt Waza, Ryga 1609
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów, po bokach data 1609. Napis w otoku: SIG III D G REX POLONI (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski).
R: W ozdobnym kartuszu herb mały Rygi. Napis w otoku: SOLIDVS CIVI RIGENS (szeląg miasta Rygi). U góry lis („liszka”) w lewo – znak menniczy Ottona von Meppen, burmistrza ryskiego i dzierżawcy mennicy w latach 1609-1621.
Moneta srebrna; średnica 17-18 mm; waga 0,97 g; mennica Ryga
Kop. 2007 – 1396, R2; Mrow. R. 409

Zostawiam Kolegów z pięknym widokiem na wakacje. Moneta rzadka i wielkiej urody. W takim stanie jak poniżej bardzo rzadka. Zwróćmy uwagę na herb Chalecki.

Opis:
Szeląg litewski Zygmunt Waza, Wilno 1592
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Napis w otoku: SIGIS III D G REX PO (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski).
R: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi korona, pod nimi Chalecki – herb Dymitra Chaleckiego, podskarbiego wielkiego litewskiego w latach 1590-1598. Napis w otoku: SOLIDVS M D LIT 159Z (szeląg wielkiego księstwa litewskiego 1592), u góry rozeta – znak rytownika Piotra Platyny.
Moneta srebrna; średnica ok. 18,5 mm; waga 0,90 g; mennica Wilno
Kop. 2007 – 1120, R4

Oto moje najnowsze znalezisko, szeląg 1623, mennica Wilno, waga 0,47g, średnica 16-15mm. Końcówka blachy. Zdjęcie nie jest może najlepsze, na żywo wygląda nieco lepiej.

Nic nie szkodzi, że końcówka blachy. Widoczne całe napisy otokowe, pełna czytelność. Całkiem przyjemna monetka :1

Za parę dni - niespodzianka.

Niespodzianką miał być PDF do ściągnięcia (z rozdziałem z mojej książki "Herby i znaki mennicze na szelągach polskich i z Polską związanych"; rozdział o szelągach Zygmunta III oczywiście). Próbowałem go umieścić jako załącznik ale jest za duży i nie wchodzi.

Wysłałem więc plik koledze GROSSVSowi, który obiecał, że coś z tym zrobi.

Tymczasem jeden z moich nowych nabytków - ładny szeląg ryski. Rocznik 1620 był już na stronie 3. ale znacznie słabszy.

Opis:
Szeląg miejski Zygmunt Waza, Ryga 1620
A: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus), na nim Snopek, herb Wazów. Napis w otoku: SIG III D G REX P M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
R: W ozdobnym kartuszu herb mały Rygi. Napis w otoku: SOLIDVS CIVI RIG Z0 (szeląg miasta Rygi /16/20). U góry lis („liszka”) w lewo – znak menniczy Ottona von Meppen, burmistrza ryskiego i dzierżawcy mennicy w latach 1609-1621.
Moneta srebrna; średnica 16 mm; waga 0,92 g; mennica Ryga
Kop. 2007 – 1374; Mrow. R. 435

Jest PDF ale musiałem go jakoś odchudzić bo był za duży i to bardzo

Dziś pojedziemy "wysokim C".
Szeląg koronny z Poznania, rocznik 1596 - ozdoba mojej kolekcji. Moneta arcyrzadka (R8) i pięknie zachowana. W przyszłym tygodniu jak będę miał trochę więcej czasu, napiszę skąd wziął się taki nietypowy kształt szeląga.

Opis:
Szeląg koronny Zygmunt Waza, Poznań 1596
A: Dwie tarcze z herbami Polski i Litwy, nad nimi korona. U dołu tarcza ze Snopkiem – herbem Wazów. Napis w otoku: SIG 3 D G R P M D L 96 (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski /15/96).
R: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus). Poniżej Lewart – herb podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (1590-1609), po bokach jego inicjały I F. Napis w otoku: SOLID RE POLO (szeląg Królestwa Polskiego). Na końcu napisu pojedynczy hak – znak nieznanego mincerza występujący na monetach w latach 1595-1596.
Moneta srebrna; średnica 17-19,5 mm; waga 1,06 g; mennica Poznań
Kop. 2007 – 90, R8 (inny wariant)

Tak z ciekawości spytam - na jakiej podstawie ten szeląg jest przypisywany właśnie mennicy poznańskiej? Przecież stylistycznie (zwłaszcza pod kątem monogramu) pasują one raczej do Olkusza, w którym brak w tym czasie szelągów właśnie przez feralne lata 1595-1596. Znak hak pojawia się zaś na monetach, które stylistycznie nijak do Poznania nie pasują. Więc jak to jest?

Jeśli chodzi o stylistykę to szelągi poznańskie są bardzo zróżnicowane. Mamy tam monogramy królewskie cienkie i grube, proste i zdobione, ze Snopkiem i bez Snopka.
Tym co najbardziej rzuca się w oczy przy porównaniu szelągów poznańskich i olkuskich to strona, po której jest umieszczone imię króla w napisie otokowym (są tu oczywiście pewne wyjątki): na szelągach olkuskich po stronie monogramu, na poznańskich po stronie herbów.
O pojedynczym haku górniczym na szelągach poznańskich pisali np. Gumowski i Kopicki. Niestety jak na razie nie udało się zidentyfikować mincerza posługującego się tym znakiem.
Szelągi bito w Olkuszu do roku 1594.

Skąd wziął się taki nietypowy kształt szeląga? Widać, że nie jest to końcówka blachy - cięcie jest zbyt nierówne. Otóż krążek został ciachnięty jeszcze w mennicy. Stało się to zanim został monetą - w dziale zwanym justownią. Był to czwarty w kolejności cyklu produkcyjnego dział mennicy.

Pierwszym była szmelcernia gdzie przetapiano srebrny kruszec tworząc srebrne sztabki o określonej próbie. W drugim dziale - glijarni (klizarni) - sztabki rozwalcowywano tworząc blachę o określonej grubości. Trzeci dział to strzygarnia (krajarnia), gdzie z blachy srebrnej wycinano krążki monetarne. Właśnie stąd trafiały one do wspomnianej wyżej justowni.

Przy monetach grubszych, np. talarach obowiązywała tzw. metoda "al pezzo" - każdy krążek miał mieć ściśle określoną wagę. Przy szelągowej drobnicy metoda taka zabierałaby zbyt dużo czasu. Stosowano więc tzw. metodę "al marco", tzn. z grzywny należało wybić określona liczbę monet bez obowiązku przestrzegania wagi poszczególnych egzemplarzy. Istniał tu jednak pewien margines poza który nie można było wyjść.

Ze względu na niedoskonałość ówczesnych metod rozwalcowywania blachy - która w jednych miejscach okazywała się znacznie grubsza, a w innych dużo cieńsza - co jakiś czas pojawiały się krążki znacząco odbiegające od normy. W takiej sytuacji chudzinki trafiały z powrotem do szmelcerni, grubasy były zaś bezlitośnie ciachane po boczkach.

Teraz brano się za ważenie określonej ilości krążków (przewidzianych przez ordynację na jedną grzywnę). Jeżeli ciężar był wyższy - co grubsze sztuki spiłowywano albo nawet obcinano, tak aby waga całości się zgadzała.

Tak więc widoczny powyżej szeląg mógł być obcięty albo jeszcze przed ważeniem całości (jeśli krążek był znacząco cięższy niż powinien), albo po zważeniu całości. Podobne kształty mają np. szelągi z pierwszej strony wątku (Poznań, Olkusz), albo też z bieżącej strony (Wilno).

Jeśli chodzi o technologię produkcji monet w czasach Zygmunta Wazy, polecam bardzo interesującą pracę A. Kuźmina: Organizacja mennic i techniki mennicze w Polsce XVI-XVII w. Warszawa 2003. Znakomite są też teksty Walerego Kostrzębskiego: Mennictwo w Polsce w Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicznych 1896-97.

not, there's the coin of 1627, date changed from 1626.

The coin appeared to be much more interesting than I had expected. I haven't found it in Kopicki's catalogue (2007) nor in Ivanauska's (1999).

Yes, and there is'nt all the variety of lithuanian schillings in the books of Kopicky or Ivanauskas .
F.e., where's the schilling of 1618 with SIG3 (not SIGIII) and a leave at the end of reverses legend?
Some from my collection:

also the absolutely interesting 1626 schilling with inverted 2 in date and figural inner circle on obverse (the second line, foto from my collection).