SS-Galizien -pionierska praca prof. Edwarda Prusa na temat tej esesmańskiej dywizji policyjnej, utworzonej na Kresach wschodnich w 1943 roku, w której wiernie służyli Hitlerowi nacjonaliści ukraińscy. Dywizja powstała w wyniku usilnych starań nacjonalistów ukraińskich spod znaku Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Utworzenie tej dywizji stanowi niezbity dowód ścisłej współpracy nacjonalistów ukraińskich z hitlerowskimi Niemcami, której obecnie usiłują zaprzeczać. Zbrodniarze z tej dywizji, zapisali się bardzo krwawo w swojej działalności uczestnicząc w karnych ekspedycjach i mordując bezbronnych Polaków na Kresach, z których najbardziej znana jest pacyfikacja Huty Pieniackiej, podczas której wymordowano w bestialski sposób ponad osiemset osób - kobiet, starców i dzieci. Za swoje zbrodnie, na skutek nieudolności polskich władz, nie ponieśli żadnej kary, m.in. dlatego, że po wojnie znaleźli schronienie na Zachodzie - w Kanadzie i Wielkiej Brytanii. Niedawno dokumentalny film emitowany w telewizji angielskiej, przypomniał działalność tych hitlerowskich zbrodniarzy, dopuszczających się zbrodni ludobójstwa.

Jako że jestem wielkim miłośnikiem historii Zakonu NMP, chętnie polecę kilka, moim zdaniem ciekawych, publikacji.


Jeśli chodzi o zamki krzyżackie - M. Haftka już był, poza nim polecam bardzo przyjemnie napisany "przewodnik" Muzy:
Zaniewski P., Szlakami zamków krzyżackich, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2005.


Bardzo dobrze napisana jest jeszcze jedna książka, i pozostaje tylko żałować, że jej zakres jest ograniczony terytorialnie do Powiśla, Warmii i Mazur (a więc nie będzie tu np. Mewe [Gniewu] czy Schlochau [Człuchowa]):
Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach. Powiśle, Warmia, Mazury, Studio Wydawnicze Arta, Olsztyn 2006.


Od biedy można jeszcze wymienic stare publikacje małżeństwa Sypków, choć mi osobiście się nie podobają (nieco chaotyczny układ, treść nieco skąpa):
Sypek R., Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego (cz. I i II), Agencja Wydawnicza Cinderalla Books, Warszawa 2000.


Jeśli chcemy zgłębiać dzieje państwa zakonnego nad Bałtykiem, to pozycją sztandarową jest książka Biskupa i Labudy:
Biskup M., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Książka jest stara, ale jeśl ktoś korzysta np. z serwisów aukcyjnych, dostanie ją z łatwością
Niestety, moim zdaniem szwankuje forma - książka jest nieco nudna - a wielka szkoda, bo jeśli chodzi o treść, jest wspaniała.


Dobrym uzupełnieniem, a zarazem pewną i ciekawą polemiką, jaką z Biskupem prowadzi niemiecki (!) mediewista, jest:
Boockman H., Zakon Krzyżacki (Der Deutsche Orden. Zwölf Kapitel aus seiner Geschichte); Wydawnictwo Marabut, Gdańsk – Warszawa 2004.


Jeśli chodzi o okres zapewne najbardziej interesujący Polaków, polecam wspaniale napisaną książkę profesora Kuczyńskiego:
Kuczyński S., Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409 – 1411, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa

oraz trzy całkiem nowe książeczki dot. tego okresu:

Derdej P., Koronowo 1410 (seria wydawnicza „Historyczne bitwy”), Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004 (książka doczekała się surowej krytyki, ale mimo wszystko uważam, że warto mieć ją w bibliotece),

Nadolski A., Grunwald 1410 (seria wydawnicza „Historyczne bitwy”), Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2003,

Mikołajczak W., Grunwald 1410. Krok od klęski, Wydawnictwo Replika, Szamotuły – Zakrzewo 2007.


Z czasów rozpoczęcia konfliktu czytałem niedawno poniższą - dobra:
Śliwiński B., Rzeź i zniszczenie Gdańska przez Krzyżaków w 1308 roku, Wydawnictwo Marpress, Gdańsk 2006,


a z ostatnich chwil konfliktu:
Koczorowski E., Pogrom krzyżackiej armady (seria wydawnicza „Miniatury historyczne”), Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2003.


Na koniec jeszcze dwie pozycje, które świetnie się czyta i zawierają całą masę ciekawostek:

Leśniowski H., Nowakowski A., Sekrety Krzyżaków, CIA-Books-Svaro Ltd., Poznań 1992;
oraz
Nowakowski A., O wojskach Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie zwanego krzyżackim, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 1988.


Wszystkie książeczki są łatwo dostępne

Książka Sołonina składa się z pięciu części, a każda z nich porusza inny problem „Wielkiej Wojny Ojczyźnianej” w Rosji. Dodajmy, że są to problemy wstydliwe, o których w Rosji dotychczas się nie mówiło, a jeżeli już, to szeptem.Mark Sołonin ukończył Instytut Lotniczy w Kujbyszewie i pracował w biurze konstrukcyjnym. Od dwudziestu lat bada historię udziału ZSRR w II wojnie światowej. Wnioski do których dochodzi w swych książkach dla wielu są niewygodne.

Pierwszy z tych rozdziałów opisuje się plany Stalina dotyczące udziału Związku Radzieckiego w II wojnie światowej. Iosif Wissarionowicz Stalin przewidywał bowiem trzy scenariusze udziału swego kraju w wojnie. Pierwszy z nich, o czym piszą wszystkie szkolne podręczniki historii w Rosji, zakładał wykorzystywanie ostrych konfliktów między europejskimi mocarstwami. Sowiecki dyktator zdecydował więc, że w najlepiej pojętym interesie ZSRR, państwa „walczącego o pokój”, leży podżeganie do długotrwałej i wyniszczającej wojny w Europie. Drugi z owych planów, którym władze ZSRR już się głośno nie chwaliły, był udział w wojnie po stronie Niemiec. Wreszcie trzeci z nich, którego realizacji nie udało się nawet rozpocząć, przewidywał zaatakowanie Niemiec i stopniowe zajmowanie Europy. Dlatego też takim wstrząsem była niemiecka agresja na Rosję, niwecząca ten plan władcy Kremla.

Drugi rozdział porusza sprawę radzieckich strat osobowych, poniesionych w wyniku II wojny światowej. Od jej zakończenia podawano różne liczby, w czasach władzy Gorbaczowa sięgnęła ona nawet 27 milionów. Według Sołonina nie sposób jest sprawdzić tych liczb, jakkolwiek wielkie by one nie były. Jedną z przyczyn są zafałszowanie spisów ludności Związku Radzieckiego w okresie stalinowskim. Zresztą owe „nieścisłości” miały swój cel: ukrycie prawdziwej liczby ofiar terroru stalinowskiego i zrzucenie chociaż części winy na ubytek ludności na hitlerowców.

W trzecim rozdziale książki, Sołonin pisze o niemieckiej blokadzie Leningradu. Dla lepszego zobrazowania problemu, porównuje ją z blokadą Berlina Zachodniego przez Rosjan w latach 1948-1949. Zestawienie to wygląda niepochlebnie dla zaopatrujących Leningrad, gdyż podczas trwającej 11 miesięcy blokady Berlina Zachodniego, za pomocą lotnictwa dowożono tam nawet 13 tys. ton zaopatrzenia dziennie. Tymczasem zaś w przypadku Leningradu tamtejszej ludności dowożono zaledwie kilka barek z zaopatrzeniem dziennie i w ten sposób sztucznie utrzymywano tragiczną sytuację miasta.

Czwarty rozdział powinien szczególnie zainteresować Polaków, ponieważ autor porusza w nim temat Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Już w momencie swego powstania w 1926 roku, miała ona być organizacją faszystowską, a podstawowe wymagania stawiane przed jej członkami to: „dogmatyzm, iluzjonizm, fanatyzm i amoralność”. Dalsze dzieje tej organizacji toczą się zgodnie z tymi zasadami. Trzeba jednak stwierdzić, że do momentu wkroczenia armii niemieckiej na Ukrainę, nie odgrywała ona większej roli politycznej, będąc jedną z wielu organizacji bez większego znaczenia. Jednak wraz z przybyciem armii niemieckiej, przywódcy OUN chwycili wiatr w żagle. Wynegocjowali u Niemców przekazanie im potrzebnej do uzbrojenia się broni strzeleckiej i zaczęli energicznie zwalczać partyzantkę radziecką. Podstawową ich działalnością było „oczyszczanie” Ukrainy z obcych narodowości. O „oczyszczenie Ukrainy z Żydów”, postarali się sami Niemcy, więc OUN-owcy skupili się na Polakach. Tutaj szybko przebrali wszystkie miary bestialstwa, tak że do dziś wspomnienia ówczesnych masakr ludności są żywe w polskim społeczeństwie. Wreszcie wiosną 1946 roku, Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), zbrojne OUN, zostało niemal całkowicie rozgromione.

Piąty i ostatni rozdział jest próbą zanalizowania radzieckich zbrodni na niemieckiej ludności cywilnej w ostatnich miesiącach wojny. Na kilkunastu stronach zostały tu przedstawione przykłady grabieży, morderstw i gwałtów popełnionych przez żołnierzy radzieckich. Widać, że autor nie chce epatować czytelnika obrazami przemocy, ale służą mu one jako wstęp do próby odpowiedz na pytanie: czy wszystkie te bestialstwa miały jakiś głębszy sens? Otóż dla Stalina, który wielokrotnie już pokazywał, że życie tysięcy, a nawet milionów ludzi, nic dla niego nie znaczy, miały one wymierne znaczenie. Ludność cywilna na wieść o barbarzyńskim zachowaniu radzieckich żołnierzy, miała uciekać przed nimi jak najdalej. Wszystko po to, aby na konferencji w Poczdamie, kiedy mówiono o wschodnich terenach Niemiec, Stalin mógł powiedzieć, że Niemców prawie tam nie ma. Brutalność krasnoarmiejców miała jednak swoją drugą stronę. Dzięki niej Niemcy mieli ważny cel w swoich beznadziejnych walkach obronnych: ochronę ludności cywilnej przed „barbarzyńskimi azjatyckimi hordami”. Bez wątpienia każdy kolejny dzień oporu umożliwiał ewakuację kolejnym cywilom. Wkrótce odczuli to boleśnie sami żołnierze Armii Czerwonej: Niemcy zaczęli się bronić coraz bardziej zajadle, a straty radzieckie gwałtownie wzrosły.

Niełatwo jest polemizować z tezami stawianymi przez Sołonina, ponieważ na ich poparcie przytacza on mnóstwo dokumentów archiwalnych. Samoistnie narzuca się tu porównanie z innym demaskatorem radzieckiej historii II wojny światowej – Wiktorem Suworowem. Sam Sołonin mówi, że w porównaniu z pisarstwem Suworowa robi tylko następny chronologiczny krok, że pisarstwo ich obu nie jest polemizowaniem ze sobą, a ich twórczość wzajemnie się uzupełnia. Książki jego, Suworowa i im podobnych pozwalają mieć nadzieję, że w świadomości Rosjan znajdzie się miejsce również dla niewygodnych faktów z historii ich narodu.

David Irving - "Wojna Hitlera", "Marszałek Rzeszy Hermann Goring" - niezbyt przyjazny polakom, anglik rozkochany w historii III Rzeszy. Jako fanatyk - pasjonat dotarł i poznał wiele ciekawych faktów z ww. okresu