Kim byli ci ludzie? To groby Wikingów, którzy zakładali Polskę?
Słowianie? Wikingowie? Ktoś zupełnie inny? Kim byli ludzie, których 57 wczesnośredniowiecznych grobów znaleziono na trasie budowy autostrady A-1? Na to pytanie nie potrafią jak na razie odpowiedzieć zafascynowani naukowcy z całego świata.
- Nigdzie w Polsce czegoś podobnego wcześniej nie było. Szukaliśmy dalej, nigdzie w Europie czegoś podobnego nie było - opowiada w Dwójce profesor Andrzej Buko, dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, który kierował pracami wykopaliskowymi w miejscowości Bodzia na Kujawach.
Na cmentarzysku znaleziono tam groby ludzi, których obrządek pogrzebowy łączy elementy skandynawskie, słowiańskie, wschodnich ludów stepowych, bizantyjskie, wielkomorawskie i takie, które znaleźć można jedynie w grobach z szóstego, siódmego wieku z Wysp Brytyjskich...
- Jedna trzecia tych grobów ma drewniane skrzynie trumienne. To jest rzecz wyjątkowa. W tym czasie na ziemiach polskich tych skrzyń trumiennych nie ma. To jest obyczaj bardzo, bardzo późny - opowiada prof. Buko o znalezisku z Bodzi datowanym na dziesiąty, jedenasty wiek naszej ery.
Na cmentarzysku pochowano co najmniej 14 mężczyzn, 21 kobiet i 14 dzieci. Średnia życia kobiet wynosiła od 22 do 35 lat, a mężczyzn od 35 do 55 lat. Wszyscy są obcymi, nie pochodzą z tych terenów. Niezwykle bogate wyposażenie grobów wskazuje, że w Bodzi zostali pochowani przedstawiciele ówczesnych elit społecznych.
Obok szczątków znaleziono dwie kaptorgi, czyli srebrne puzderka, w których we wczesnym średniowieczu przechowywano relikwie i amulety. Są one ozdobione symbolem orła, być może był to herb rodowy tych ludzi. Jednak naukowcy z Polski i z innych krajów nie znajdują nigdzie odpowiednika dla tego konkretnego symbolu.
W grobach była także m.in. złota waga, przedmiot szalenie rzadko znajdywany w średniowiecznych grobach. Pozłacane koraliki, wykonywane prawdopodobnie w Konstantynopolu naukowcy liczą w setkach.
Badaczy zaintrygował szczególnie grobowiec 25 letniego wojownika. Ma roztrzaskaną czaszkę. Znaleziono go w pozycji embrionalnej, w dłoniach trzymał srebrny, ozdobny miecz.
Tuż pod jego ciałem znajduje się ciało młodej kobiety. Możemy się tylko domyślać, że prawdopodobnie zginęła, by zostać pochowana razem z mężczyzną. Po prawicy wojownika również pochowana jest młoda kobieta. Czas, w jakim zginęła jest trudniejszy do oszacowania.
Grób zorientowany jest na północ-południe, co wskazywałoby na dawne obrządki wikińskie. Jednak znalezione przy mężczyźnie przedmioty sugerują, że musiał być bardzo blisko związany z Rusią Kijowską.
Być może był jednym z Wikingów, najemnych wojów władcy Rusi Kijowskiej Światopełka Przeklętego, być może był jego synem? Na pewno musiał być blisko związany z dworem Bolesława Chrobrego.
- W moim przekonaniu, rola Wikingów w formowaniu się państwa polskiego jest dobrze udokumentowana archeologicznie - mówi prof. Buko w "Skarbcu Nauki Polskiej" - Pomijając Bodzię, wróciłem kilka dni temu z Wolina, gdzie koledzy z ośrodka instytutowego w Szczecinie prowadzą badania. Tam mamy rewelacyjne odkrycia, setki znalezisk związanych bezpośrednio ze Skandynawią wikińską. Takiej klasy znalezisk nikt wcześniej nie oglądał.

Najbardziej efektowne pochówki wikingów to pochówki łodziowe. Przyjmowały one różne formy: ciało chowano niekiedy na statku, czasem palono je na pokładzie albo otaczano kamieniami ułożonymi na kształt łodzi. Najwcześniejsze, datowane na VII i VIII wiek, pochówki łodziowe znaleziono w Vendel, Valsgarde i w Uppasli w Szwecji. Był to rodzaj królewskiego pochówku, który stał się charakterystycznym dla całego ówczesnego świata wikingów.
Pewien arabski podróżnik, Ibn Fadlan, był światkiem takiego pochówku w Wołdze w 922 roku:


Obudził się on rano i ujrzał łódź miejscowego władcy wyciągniętą na brzeg. Ciało zmarłego umieszczono w namiocie, poczym wypełniono łódź przeróżnymi dobrami: bronią, owocami, ziołami, chlebem, mięsem i cebulą. Psa, dwa konie i dwie krowy pokrojono na kawałki i ułożono na statku. Niewolnica dobrowolnie odbywała stosunki seksualne z każdym ze znaczniejszych wojowników władcy. Później weszła na pokład łodzi, gdzie została rytualnie uduszona i zasztyletowana przez starą kobietę zwaną Aniołem Śmierci, której pomagał mężczyzna, z którym wcześniej spała. Wówczas wszyscy podeszli z płonącymi pochodniami i podpalili łódź.


Opis ten jest niezwykle ciekawy, gdyż ukazuje nam jak wielką wagę przywiązywali wikingowie do śmierci i pochówku swoich wodzów. Obrzędy pogrzebowe poszczególnych grup wikingów różniły się bardzo między sobą, nie możemy więc odnosić tego opisu do całej ich kultury, lecz wygląda na to że możni często byli chowani ze służącymi lub małżonkami.
Podsumowując, bogowie wikińscy nie angażowali się w życie codzienne ludzi, lecz to nie stanowiło żadnego problemu. Człowiek stawał się szlachetniejszy, gdy potrafił sam zwalczać przeciwności losu i umierał z drwiną na ustach, z odwagą tym większą, że nie miał pewności co do nagrody w przyszłym życiu. Religia wikingów nie oferowała zbawienia. Przypuszcza się, że wiara w Valhallę i życie po śmierci dla największych wojowników pojawiła się w wierzeniach późno, pod wpływem chrześcijaństwa. Dla wikinga największą chlubą i czynnikiem zapewniającym nieśmiertelność w tym świecie było uzyskanie wiecznej chwały w wierszach i pieśniach.