|
SUBORTOWICZ WŁADYSŁAW (1913-1949)
ps. „Hanusz”, używał nazwiska Władysław Gronowski; pracownik komórki kontrwywiadu pod krypt. „Cecylia” Komendy Okręgu Wileńskiego AK; żołnierz Okręgu Wileńskiego AK do 1948 roku, jeden z bliższych współpracowników Komendanta Okręgu płk. Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”; ppor. cz.w.
Urodzony 18 czerwca 1913 roku w Wilnie. Syn Stanisława i Antoniny z domu Mickiewicz. Ojciec był kinooperatorem w kinie „Muza” w Wilnie, matka krawcową.
Absolwent gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie. W latach 1934-35 odbył służbę wojskowa w 1 ppleg, kończąc ją jako kapral podchorąży. W 1938 roku po odbyciu ćwiczeń wojskowych awansował na stopień sierżanta podchorążego. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa USB, jednocześnie studiując nauki społeczno-polityczne na tej uczelni. Należał do korporacji studenckiej „Batoria” oraz do „Sodalicji Mariańskiej”. Studia przerwała wojna. Brał udział w kampanii wrześniowej, walcząc razem z 1 ppleg w składzie Grupy Operacyjnej „Wyszków” pod dowództwem gen. bryg. Wincentego Kowalskiego, będącej odwodem Naczelnego Wodza. Walczył w bitwie pod Pułtuskiem, na linii Narwii oraz na linii Bugu. Podczas odwrotu zgrupowania na Brześć został ranny w rejonie Siedlec i dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w szpitalu do drugiej połowy września, kiedy to wobec groźby przekazania jeńców nadciągającej Armii Czerwonej uciekł z niewoli i 10 października przedostał się do Wilna. Początkowo pomagał ojcu w pracy w kinie, tracąc pracę po wejściu wojsk sowieckich do Wilna w czerwcu 1940 roku. Od lutego 1941 podjął pracę na kolei jako robotnik. Od października 1941 do maja 1943 roku ponownie podjął prace w kinie „Muza” w Wilnie. Nic nie wiadomo na temat kontaktów Subortowicza w tym okresie z konspiracją. Można jednak przyjąć, na podstawie dostępnych relacji, iż był zaangażowany od początku 1940 roku w działalność Kół Pułkowych, tworząc zręby siatki konspiracyjnej.
„Właściwą” pracę w konspiracji Subortowicz rozpoczął latem 1943 roku, zaangażowany do pracy w komórce kontrwywiadu pod komendą Mirosława Głębockiego „Cecylii”. Zajmował się zbieraniem informacji na temat funkcjonariuszy oraz agentów Gestapo i Saugumy, a od października także zajmował się także tropieniem przestępczej działalności podziemia komunistycznego (m.in. infiltrowanie struktur AK i informowanie o tym okupacyjnych władz).
W czerwcu 1944 roku razem z grupą kontrwywiadu wszedł w skład oddziałów partyzanckich. W partyzantce był do końca lipca 1944 roku, kiedy to na rozkaz mjr Czesława Dębickiego „Jaremy”, razem z całą grupą „Cecylii” opuścił las i ukrył się w Kolonii Wileńskiej. W czasie służby w konspiracji otrzymał awans na ppor. cz.w. Od sierpnia 1944 roku do kwietnia 1945 roku współpracował z Komendą Okręgu, w dalszym ciągu pracując w kontrwywiadzie, chroniąc siatkę konspiracyjną przed infiltracją NKWD.
13 kwietnia 1945 roku, razem z innymi członkami grupy „Cecylii”, ewakuował się do Białegostoku, gdzie rozpoczął współpracę z placówką przerzutową Okręgu Wileńskiego, zajmując się ewakuowanymi z Wileńszczyzny członkami konspiracji. „Odbierał” ich z transportów, wyposażał w odpowiednie dokumenty i kierował w głąb Polski, zachowując jednocześnie z nimi kontakt. M.in. w połowie czerwca 1945 roku „przejął” Komendanta Okręgu ppłk Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”. W czerwcu 1945 roku powrócił do Wilna jako kurier. Ostatecznie opuścił Wileńszczyznę w sierpniu 1945 roku, chroniąc się przed aresztowaniami NKWD. Początkowo zamieszkał w Łodzi, następnie w październiku 1945 roku przeprowadził się do wsi Annowo w powiecie szubińskim, województwo pomorskie. Miejsce zamieszkania uwarunkowane było pracą konspiracyjną, którą kontynuował. Powiat szubiński stał się bowiem miejscem zamieszkania innych członków Okręgu Wileńskiego, m.in. → Łozińskiego czy → Kuczyńskiego. W styczniu 1947 roku wyjechał do Olsztyna, gdzie mieszkał do chwili aresztowania.
W ramach odtwarzanej struktury Komendy Okręgu, Subortowicz wszedł w skład grupy dywersyjnej z Bydgoszczy, pod dowództwem por. Jerzego Łozińskiego „Jerzego”. Celem tych, tworzonych pod komendą Okręgu Wileńskiego grup, było przygotowanie kadr dla odtwarzanego w przyszłości Wojska Polskiego. Miały także stanowić bazę ewentualnej dywersji, kiedy wymagać tego będzie sytuacja na frontach przyszłej III wojny światowej. W ramach grupy dywersyjnej, zbierał informacje o potencjalnych żołnierzach podziemia, którzy gotowi byliby w taką walkę się zaangażować.
Jednocześnie jego bieżącym zadaniem konspiracyjnym było prowadzenie pracy kontrwywiadowczej i wywiadowczej. Odnośnie kontrwywiadu niewiele wiadomo. Nie zachowały się żadne dane na ten temat, oprócz zeznań Subortowicza, iż taką pracę prowadził. Zapewne, m.in. w oparciu o zachowane i przewiezione do Polski archiwum kontrwywiadu, starał się rozpracowywać wszelkie próby infiltracji struktur Okręgu przez agenturę UBP. Wiadomo, iż w działalności kontrwywiadowczej podporządkowany był por. Wiktorowi Kuczyńskiemu „Wiktorowi”, szefowi komórki kontrwywiadu przy Komendzie Okręgu.
Jednocześnie na polecenie Komendanta Okręgu rozpoczął zbieranie wiadomości natury politycznej, gospodarczej, społecznej i militarnej. Informacje te w formie raportów wywiadowczych były następnie przekazywane na Zachód, do Sztabu Naczelnego Wodza.
1 grudnia w Olsztynie został zatrzymany przez funkcjonariuszy UBP w ramach „Akcji X”, obejmujące całe środowisko wileńskie. Śledztwo prowadził i nadzorował ppor. Adam Kujawa, oficer Wydziału Śledczego WUBP Bydgoszcz. On także sporządził protokół oskarżenia.
Sprawa sądowa przeciwko W.Subortowiczowi, J.Łozińskiemu i W.Milwidowi (trzem członkom komórki kontrwywiadu Okręgu Wileńskiemu AK) rozpoczęła się przed WSR Bydgoszcz 22 sierpnia 1949 roku. Składowi sędziowskiemu przewodniczył kpt. Bolesław Wnorowski. Prokuratorami byli kpt. Jerzy Sąchocki i mjr Julian Turski. Był to typowy proces propagandowy. Na ulicach rozwieszono głośniki, nadające transmisje z gmachu sądu przy ul. Jagiellońskiej. Władysław Subortowicz oskarżony został m.in. o współpracę z Niemcami podczas okupacji. 3 września zapadł wyrok skazujący Subortowicza łącznie na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. Skarga rewizyjna obrońcy i prośba o ułaskawienie do Prezydenta RP zostały odrzucone.
Wyrok śmierci wykonano 12 listopada 1949 roku w podziemiach więzienia karno-śledczego przy ul. Wały Jagiellońskie, w godzinach przedwieczornych. Wyrok wykonał osobiście, prowadzący i nadzorujący śledztwo, ppor. A.Kujawa. Zwłoki zamordowanego zakopano w nocy na cmentarzu przy ul. Szubińskiej w Bydgoszczy.
Bliższych danych o rodzinie brak. Wiadomo, że miał jedno dziecko, ur. w 1943 roku
|
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
